پیشگیری از کابوس های شبانه کودکان

کابوس های شبانه در کودکان یکی از مشکلات بسیار رایج است. این مشکل اغلب در کودکان پیش دبستانی (کودکان 3-6 ساله) بیشتر دیده می‌شود، چرا که در این سن است که ترس‌های طبیعی ایجاد می‌شوند و تخیل کودکان بسیار فعال است. برخی مطالعات نشان می‌دهد که نیمی از بچه‌ها در این سن کابوس دارند، که شامل رؤیاهای ترسناک و ناخوشایندی است که باعث ناراحتی یا مشکلاتی در زنگی روزمره می‌شود. زمانی که کودک به خاطر یک کابوس از خواب بلند می‌شود نیاز دارد از محیط واقعی اطرافش آگاهی یافته و در نتیجه پدر و مادر خود را نیز بیدار می‌کند.

تعریف کابوس چیست؟

یک کابوس رؤیایی بد است که معمولاً شامل خطر یا تهدید هست، این رؤیاها ممکن است در مورد یک وضعیت ترسناک و یا شامل موضوعاتی ترسناک مثل تصاویر و چهره‌ی هیولا، ارواح، حیوانات و یا افراد بد باشد. موضوعات مشترک از دست دادن کنترل و ترس از آسیب هستند. کابوس با مشکل وحشت شبانه متفاوت است. در وحشت شبانه کودک به سختی از خواب بیدار می‌شود و معمولاً خواب‌هایی را که دیده به یاد نمی‌آورد. اما در کابوس سریعاً بیدار شده و می‌تواند آنچه که دیده را تعریف کند.

علل کابوس شبانه کودکان

کابوس می توان به شدت به حوادثی که در طول ساعات بیداری برای نوزاد یا کودک رخ می دهد مرتبط باشد. در اینجا به برخی از دلایل اصلی کابوس شبانه کودکان می پردازیم .

۱- وضعیت ناراحت و یا ترسناک:یک کودک می تواند با دیدن تصویری ترسناک یا تجربه ای از ترس ، وحشت زده شود. . برخی از شرایط مثل گوش دادن به داستان های ترسناک می تواند کودک را مستعد کابوس کند.

۲- دارو :برخی از داروها می تواند به عنوان عامل کابوس شناخته شوند. گاهی قطع دارو و یا تغییر دوز دارو می تواند چنین حالتی را ایجاد کند .

۳- استرس و اضطراب:استرس یا اضطراب می تواند به یک عامل کابوس تبدیل شود .

۴- خستگی:محرومیت از خواب باعث خستگی شده و خستگی می تواند منجر به اخلال در خواب شود و این مساله بطور غیر مستقیم مغز را برای دیدن رویاهای منفی تحریک می کند .

۵- وعده غذایی سنگین قبل از خواب :وعده غذایی سنگین قبل از خواب یکی از علل کابوس در بزرگسالان است. اما معلوم نیست در نوزادان نیز همینطور باشد .

۶- ریفلاکس معده به مری :ریفلاکس معده به مری می تواند برای نوزاد ناراحت کننده باشد . اگر این وضعیت همچنان ادامه یابد ممکن است منجر به ترس ذاتی از خواب و کابوس شبانه شود . البته هنوز بطور روشن مشخص نیست آیا ریفلاکس می تواند یک علت مستقیم کابوس باشد یا خیر .

علائم کابوس شبانه کودکان :

۱- بیدار شدن ناگهانی از خواب :

کودک شما به طور ناگهانی از خواب بیدار شده و بقراری می کند .

۲- ترس :

کودک وحشت زده است درست مثل اینکه چیز ترسناکی دیده باشد . حتی ممکن است عرق کردهو ضربان قلب خود را می تواند سریع باشد.

۳- ترس از خواب:

نوزاد یا کودک می ترسد دوباره به خواب برود .به خصوص اگر او به تنهایی و یا در تخت یا اتاقی جداگانه باشد .

نحوه برخورد والدین با کابوس

هنگامي كه كودكي در دل شب فرياد كشيد، بي آن كه از خواب بيدار شود ، بايد او را نوازش كرد و آرام در گوشش لالايي  نجوا كرد و در اين هنگام نبايد كودك را حتي الامكان از خواب بيدار كرد. اما زماني كه كودكتان از صداي فرياد خودش بيدار شد ، همچنان وحشت زده و ترسيده است او را در آغوش بگيريد و يك ليوان آب به او بدهيد و او را نوازش كنيد و با صداي آهسته برايش تعريف كنيد كه اين فقط يك خواب بود و گذشت ، آنچه كه ديدي همه در خواب بود. حتي اگر كودك معني واژه رويا (خواب) را هنوز ياد نگرفته باشد ، طنين آرام بخش صدايتان او را تسكين خواهد داد و به او خواهد فهماند كه آنچه كه ديده واقعيت نداشته است ، و اگر كودك باز هم بي قراري كرد مي توان چراغ را روشن كرد و گفت بيا به دنبال آن چيزي كه مي ترسي بگرديم و يا به او بگوييم چراغ را برايت روشن مي گذارم.

البته امكان دارد كه در بعضي موارد، صحنه هايي از آن كابوس وحشتناك در ذهنش دوباره تكرار شود و از ترس اينكه دوباره آن منظره هاي وحشتناك را ببيند از رفتن به رختخواب امتناع ورزد، توصيه اي كه در اين زمان وجود دارد اين است كه موضوع خوابي را كه كودك عنوان مي كند را به شكل ديگري به پايان برسانيم.به اين شكل كه مثلا اگر خواب اژدها را ديد به او بگوييم كه در انتها تو شمشير داشتي و اژدها را كشتي.  سعي كنيد وقتي كودك خواب ترسناك مي بيند و به طرف تخت شما مي آيد او را به تخت خودش باز گردانيد چون بعدا خيلي مشكل است كه شب هاي بعد در اتاق خودش به خواب  رود و سعي كنيد پيش كودك تا به خواب رفتن وي بمانيد و بعد اتاق او را ترك كنيد.

  هنگامي كه احساس مي كنيد ديدن كابوس در كودكتان به علت اين است كه ذهنش مشغول مسئله اي است بايد دقت كنيد كه چه چيزي در زندگي كودك تغيير يافته است. البته بايد از خود كودك كمك گرفت و يك سئوال باز و دقيق پرسيد مثلا ديشب چه خوابي ديده بودي؟ يا دقيقا از چه چيزي مي ترسي؟ و بگذاريم خودش تعريف كند و سعي كنيم بين صحبتهايش حرف نزنيم با دقت  گوش كنيم زيرا كودك با اين عمل ما احساس خواهد كرد كه وي را درك مي كنيم. براي رفع کابوس در کودکان معمولا نيازي به درمان پزشکي نيست. با اين حال، در صورتي که کودک به صورت مکرر دچار کابوس‌هاي بد مي‌شود، درمان، لازم به نظر مي‌رسد.

فرد درمانگر ممکن است از کودک بخواهد تا کابوس خود را شرح داده يا تصوير آن را نقاشي کند، در مورد شخصيت‌هاي آن صحبت کرده و به ميل خود در آن تغييراتي ايجاد کند تا ترسش کمتر شود. اين کار به کودک کمک مي‌کند تا همزمان با رشد خود بتواند با عوامل ترساننده‌اي که ممکن است برايش پيش آيد مقابله کند. نوشتن يا نقاشي کردن موضوع خواب و يا خلق يک پايان خوش براي آن، مي‌تواند از تصاوير و زبان خوابي که کودک مي‌بيند پرده بردارد تا ارتباط آن را با زندگي واقعي خود، کشف کند.

البته در كودكاني كه كوچكتر هستند نبايد انتظار داشته باشيم كه خوابشان را واضح بتوانند بيان كنند زيرا كودكان در سنين پائين نمي توانند دقيقا خوابي را كه ديده اند به روشني براي ديگران تعريف كنند و فقط ممكن است يك لغت بگويند مثل: زن بد جنس يا سگ بزرگ. در اين صورت بايد به آنها گفت كه در واقعيت و در اتاق او چيزي وجود ندارد و مي توان به همراه كودك همه جاي خانه را جستجو كرد.

پیشگیری

شبها سعی کنید همیشه یک چراغ خواب در اتاق کودک روشن باشد و در تاریکی قبل از اینکه کودک به خواب رود به وسایل در اتاق کودک نگاه کنید که بد نمانده باشد مثلا سایه یک صندلی ممکن است برای کودک ایجاد ترس کند. و یا می‌توان یک عروسک به کودک داد و یا در اتاق او آویزان کرد و به او بگویید که این عروسک جلوی خوابهای بد را می‌گیرد.

سعی کنیم کودکان قبل از به خواب رفتن فیلمهای خشن و ترسناک نبینند و یا بازیهای خشن و هیجان انگیز انجام ندهند، سعی کنید قبل از به خواب رفتن کودک برایش قصه بخوانید (البته نه قصه های هیجان انگیز) و یا یک مسئله که برای کودک جالب است برایش تعریف کنید و به او بگویید: امیدوارم امشب در موردش خواب ببینی. شما می‌توانید یک موقعیت روحی خوب و آرامش قبل از خواب ، برای کودکتان ایجاد کنید.