مشاوره شغلی

تاریخچه مشاوره شغلی:در گذشته انتخاب مشاغل توسط افراد بسیار متفاوت‌تر از شرایط کنونی بوده است. جوانان خانواده معمولا مشاغل و حرفه خود را به صورت موروثی از پدران خود دریافت می‌کردند و در نتیجه مشاوره شغلی چندان مفهوم و اهمیتی برای آنان نداشت. اما با شروع پیچیده‌تر شدن جوامع ، گسترش یافتن حرفه‌ها و مشاغل متعدد ، تخصصی‌تر شدن حرفه‌ها و احساس نیاز به همخوانی بین توانایی فرد و نوع حرفه ، نیاز مراکز صنعتی و … به افراد ماهر ، افزایش بی‌رویه جمعیت جوان کشورها و افزایش دانش آموزان و … زمینه و احساس نیاز بوجود فرآیندی با عنوان راهنمایی شغلی را فراهم ساخت.

بطور کلی آغاز کلی فرآیند مشاوره با کارهای فرانک پارسونز در سالهای 1907 تا 1908 که او را پدر راهنمایی شغلی و حرفه‌ای می دانند در شهر بستون آمریکا بود. البته قبل از پارسونز نیز فعالیتهای پراکنده‌ای در زمینه راهنمایی شغلی و سایر مشاوره‌ها بطور غیر رسمی و بخصوص در مدارس انجام می‌گرفت. پارسونز یک مرکز راهنمایی حرفه‌ای تأسیس کرد. به دنبال آن اولین مجله حرفه‌ای یعنی بولتن حرفه‌ای در سال 1915 میلادی انتشار یافت. در سال 1917 میلادی شرکت فعالانه آمریکا در جنگ جهانی اول ایجاب نمود که آن کشور افراد متخصص را در زمینه‌های گوناگون تربیت و به میدانهای جنگ روانه کند. در آن زمان بالا بودن هوش به عنوان اولین ویژگی برای انتخاب افراد مورد نظر بکار گرفته شد.

در ایران شروع به کار مشاوره به صورت مقدماتی به سالهای 1337 تا 1350 بر می‌گردد که رفته رفته کاملتر شده است. تربیت مشاوران و اعزام آنان به مدارس راهنمایی تحصیلی ، تهیه بروشورهای شغلی و استفاده از فعالیتهای مختلف جهت آشنا سازی دانش آموزان به ویژگیهای خود و مشاغل ، از جمله کارهای انجام گرفته در این زمینه بوده است. علاوه بر اینکه بر اساس اهداف مشاوره شغلی بازپروریهای شغلی و دوره‌های ضمن خدمت برای مشاغل مختلف بوجود آمد، که طی آنها تلاش می‌شد کارآیی و توانایی افراد مشغول در حرفه‌های مختلف را بالا ببرند.

چه موقع سراغ مشاور شغلی برویم؟

در چنین وضعیت‌هایی بهتر است سراغ یک مشاور شغلی خوب برویم:

– وقتی از شغل فعلی راضی نیستیم و هفته‌هاست با زحمت زیاد و با بد و بیراه گفتن به خودمان و این روزگار از خواب بیدار می‌شویم. (از کارم بدم میاد، چی کار کنم؟)

– وقتی تصمیم به تغییر شغل گرفته‌ایم ولی استرس تغییر شغل داریم و نمی‌دانیم دقیقا باید چطور این کار را انجام دهیم. با مخالفت خانواده چه کنیم؟ (تعامل با اطرافیان در حین ایجاد تغییر در زندگی)

-وقتی در حال تحصیل هستیم و متوجه شده‌ایم به هر دلیلی دوست نداریم در زمینه مربوط به رشته تحصیلی‌مان، فعالیت کنیم. حالا باید چه کاری انجام دهیم؟ تغییر رشته یا ادامه تحصیل و تغییر در مقاطع بالاتر یا …؟ (ارشد بخونم یا نه؟) (ادامه تحصیل بدهم یا نه؟ دکترا بخوانم؟)

چگونه با مشاوره شغلی می توان کار و درآمد بهتری پیدا کرد؟

شاید تصور کنید شناخت دقیقی از توانایی هایتان و بازار اطراف خود دارید و به تنهایی بدون اینکه از کسی مشاوره بگیرید به دنبال کار بگردید. باید بگوییم که این شیوه در اکثر مواقع نتایج لازم را برای شما در برندارد و یا زمان و هزینه بسیاری از شما می‌گیرد. به دلیل عدم شناخت افراد عادی از قوانین کار در بیشتر موارد حقوق آنها توسط کارفرمایان پایمال می شود. لذا موسسات مشاوره ای جلوی چنین سوء استفاده هایی را می گیرند.در موارد دیگر کارفرمایان با استفاده از عدم آگاهی افراد آنها را وادار به بستن قرادادهایی با دستمزد پایین و یا شرایط سخت می کنند. نقش موسسات مشاوره شغلی با آگاهی دادن به افراد جلوگیری از تکرار چنین مواردی است. آگاهی از حقوق اصلی کارجویان و آگاهی رسانی نیز از وظایف مهم موسسات مشاوره شغلی به حساب می آید.

چه انتظاراتی می توانید از مشاورتان داشته باشید؟

-او به شما کمک می کند تا بفهمید که کی هستید و چه چیزی از رشته تحصیلی ، شغل و زندگی تان می خواهید.

-او به مثابه فرد متخصصی برای شما ایفای نقش می کند که شما بتوانید با او در مورد افکار، ایده ها، احساسات ، علایق تان در زمینه های انتخاب شغلی و تحصیلی صحبت کنید. تا به این وسیله بتواند به شما کمک کند احساسات و افکارتان را در این زمینه ها بازشناسی، دسته بندی و قابل استفاده کنید.

-به شما کمک می کند تا عواملی را که بر رشد شغلی تان، تاثیر مثبت می گذارند شناسایی کنید و بتوانید علایق، توانایی ها و ارزش هایتان را در این زمینه ارزشیابی کنید.

-به شما کمک می کند تا بتوانید منابع معتبری را برای جمع آوری اطلاعات در مورد انتخاب شغل و ارتقا و توسعه شغلی، بدست آورید.

-به شما کمک می کند تا بتوانید گام های بعدی را برای رشد شغلی و رسیدن به هدف های زندگی تان برنامه ریزی کنید.

نقش مشاور شغلی در انتخاب صحیح شغل

برای رسیدن به این شغل مناسب، کسی که می تواند به افراد کمک کند، مشاور شغلی است. مشاور شغلی استعدادها و امکانات و خصوصیات روانی و جسمی فرد را در نظر گرفته و شغلی را که متناسب و سازگار با آنها باشد را به او پیشنهاد می کند. در واقع مشاور شغلی آشنایی کامل با مشاغل مختلف دارد و با دریافت و بررسی اطلاعات مربوط به توانایی ها، استعدادها، امکانات و شرایط فرد متقاضی، بهترین شغل را برای او می یابد.

مشاوره شغلی در مراحل مختلف زندگی افراد نقش متفاوتی دارد. در مورد دانش آموزی که هنوز رشته تحصیلی و آینده شغلی خود را انتخاب نکرده، مشاور شغلی به بررسی دقیق ویژگی های شخصیتی، استعداد و توانمندی ها، علایق و شرایط خانوادگی او پرداخته و با توجه به آنها، رشته تحصیلی و به دنبال آن شغل مناسب او را تشخیص و او را در جهت مناسب قرار می دهد.

مشاور شغلی در مورد فرد شاغلی که به شغل خود علاقه دارد ولی از وضعیت فعلی راضی نیست و یا دانشجویی که به رشته خود علاقه دارد ولی نمی داند برای ورود به شغل چه کار کند، وظایف متفاوتی دارد. مشاور شغلی به او کمک می کند تا از طرفی جنبه های مختلف شغل خود از جمله زمینه های کارآفرینی، رشد شغلی، راه های افزایش درآمد و… و از طرف دیگر توانمندی ها و استعدادهای خود را به خوبی بشناسد. بر اساس این اطلاعات راه های مناسب بهبود وضعیت شغلی و پیشرفت را به او نشان می دهد.

ویژگی های مشاور شغلی

مشاور شغلی باید شنونده و روانشناس خوبی بوده و مهارت های ارتباطی و پرسش گری مناسبی نیز دارا باشد. او باید شناخت کامل و خوبی از مشاغل مختلف، ویژگی ها، شرایط بازارکار و…آنها داشته و با همه روش ها و فنون شناسایی ویژگی ها و شخصیت افراد نیز آشنا باشد. در واقع باید انسان شناس متبحری باشد.

مشاوره شغلی در ایران

در کشور ما حوزه مشاوره شغلی هنوز شکل تخصصی پیدا نکرده است. در حال حاضر در بسیاری از موارد مشاوره شغلی به یافتن شغل توسط کاریابی ها و یا هدایت افراد به سوی کارآفرینی و برخی موارد جزئی دیگر خلاصه می شود. در صورتی که یکی از مهم ترین حوزه های مشاوره شغلی، کمک به دانش آموزان در یافتن رشته و شغل مناسب شان می باشد که به صورت بسیار محدود در برخی موارد انجام می شود. با توجه به روند حذفی کنکور دانشگاه ها و تاکید همه معلمان و مشاوران بر انتخاب رشته تحصیلی متناسب با توانایی ها، علایق و شرایط دانش آموزان، ضرورت وجود این شغل بسیار احساس می شود. از طرفی در سازمان ها نیز به نیروی انسانی و رضایت آنها، اهمیت بیشتری نسبت به قبل داده می شود. بنابراین مشاور شغلی به عنوان یک راهنما برای قرار دادن کارکنان در جایگاه شغلی مناسب شان در سازمان، یک عنصر کلیدی است.

وظایف مشاور شغلی

-شناسایی و ارزیابی توانایی ها، استعدادها و علایق مراجعان

-آشنا کردن مراجعان با موارد آموزشی و شغلی از جمله رشته های تحصیلی، ویژگی های شغلی، شرایط درآمدی شغل و…

-مصاحبه با مراجعان و گرفتن تست های روانشناسی و شخصیت شناسی برای شناخت صحیح ویژگی ها و خصوصیات آنها

-کسب سایر اطلاعات لازم در مورد شرایط زندگی، شرایط محل کار، مشاغل موجود در سازمان (در بررسی کارکنان سازمانی) و… مراجعان

-راهنمایی و کمک به مراجعان در انتخاب رشته تحصیلی یا شغل مناسب

-برنامه ریزی عملی برای افراد برای رسیدن به اهداف و حمایت از آنها

-جستجو و کسب اطلاعات لازم در صورت نیاز