حسادت کودکان و راه درمان آن
حسادت احساسی است که میتواند آرام آرام وارد زندگی کودکتان شود. حسادت در کودکان نسبت به دوستان، خواهر و برادر یا همکلاسیها شکل میگیرد. مثلا خیلی ساده وقتی دوستش دوچرخهی جدیدی میخرد ممکن است موتور حسادت روشن بشود. وقتی حسادت در کودکان شکل میگیرد، والدین هر کاری که از دستشان برمیآید انجام میدهند تا این احساسات منفی قبل از جدیشدن و بزرگتر شدن کودک از فرزندشان دور شود.
اشتباهات والدین که باعث حسادت در کودکان و بین فرزندان می شود
1. حفاظت بیش از حد:
کودک را رها کنید و یک روز او را از چنگالتان رها کنید، به این معنی است که شما ناگهان او را در بیابان رها کرده اید. او ممکن است خوددار، ترسو و خجالتی شود و منجر به حسادت زمانی می شود که یک کودک بااعتماد به نفس را می بیند.
2. زیاده روی در نوازش کودک:
اگر کودک را بیش از حد ناز و نوازش کنید، می تواند در خانه احساس پیروزی کند. زمانی که یک کودک جدید وارد خانواده می شود و یا زمانی که از یک دوست بزرگ تر از او وارد می شود، احساس ناامنی می کند. او نوزاد یا دوست را به عنوان دلیلی برای آن می بیند. او می تواند از افسردگی رنج ببرد وقتی که چیزی را که می خواهد به دست نیاورد و وقتی بزرگ می شود احساس پایین تر بودن می کند.
3. والدین اقتدارگرا:
کنترل بیش از حد نیز یک اشتباه بزرگ دیگری است که باعث ایجاد حسادت در کودکان می شود. تنظیم قوانین و مقررات سخت بدون توضیح علت، کودک را تحت تاثیر قرار خواهد داد. او با کمبود اعتماد به نفس رشد می کند و ارزش کمتری نسبت به خواهر و برادر یا دوستان دارد.
4. ایجاد رقابت ناسالم:
وادار کردن کودکان به انجام فعالیت هایی یکسان و مقایسه نتایج کارهایشان میتواند بین آن ها رقابت ناسالم را به وجود آورد. ممکن است یک کودک با استعداد تر از دیگری باشد اما اصرار دارند که آن ها یک فعالیت را با دقت مشابه انجام دهند که منجر به حسادت می شود.
5. مقایسه با دیگران:
یک اشتباه خطرناک دیگر والدین این است که بچه هایشان را با هم مقایسه کنند. مقایسه تنها می تواند منجر به حسادت، رقابت و عدم اعتماد به نفس شود.
6. ترتیب تولد:
برخی اوقات والدین ممکن است توجه بیشتری به کودک براساس ترتیب تاریخ تولدشان داشته باشند. برای مثال، وقتی پدر و مادر به فرزند اولی توجه بیشتری می کنند، خواهر و برادرهای دیگر به او حسادت می کنند. با رسیدن نوزاد تازه متولد شده، کودکان بزرگ تر ممکن است احساس کنند که به نوزاد توجه بیشتری می شود که منجر به حسادت می شود.
نشانههای حسادت در کودکان و بزرگسالان چیست؟
در سنین پایین وقتی فرزندتان با دیگران بازی میکند، امکان تشخیص حسادت در او وجود دارد. کودک حسود این حس خود را با کتکزدن و آزار دیگران در قالب بازی ابراز میکند. حسادت در بزرگسالان بیشتر بهچشم میآید. زیرا بزرگترها بیشتر در اینباره حرف میزنند و مایلند بر سر راه موفقیت شخصی که به او حسادت میکنند، سنگ بیندازند.
اشکال مختلف بروز حسادت
کودکان حسادت خود را به اشکال مختلف بروز میدهند. برخی بصورت آشکارا صدمه میزنند. برای مثال نوزاد جدید را لت کرده یا تیله میکنند و برخی به علت ترسی که از والدین دارند به طور مستقیم صدمه نمیزنند بلکه در خیال و ذهن خود به او آسیب میرسانند. و بعضی دیگر از کودکان در خانه شروع به آزار و اذیت دیگران میکنند و دچار کابوسهای شبانه، ناخن جویدن و شباِدراری میشوند.شیطنت بیجا هم یک نمونه آشکار و قابل لمس است.مادر در حال شیردادن به نوزاد است. فرزند بزرگتر درحالی که به او نگاه میکند، باقی مانده غذایش را کامل روی زمین میریزد یا لباسهای تمیزو مرتب شده را همه جا پراکنده میکند.
درک این که این شیطنت تحریکآمیز عمدا انجام شده، آسان است. کودک با ابراز خشم در جستوجوی توجه است. سخت است که عصبانیت خود را کنترل کنید، ولی او ازشما میخواهد که عصبانی شوید.گاهی میتوانید حسادت کودک را به شکل کاملا وارونه آن ببینید. او کاملا دلمشغول کودک میشود. وقتی اسباببازی میبیند، میگوید «بچه کوچولو، اسباب بازی دوست دارد» یا وقتی بچهها را میبیند که دوچرخهسواری میکنند، میگوید «بچه کوچولو هم دوچرخه دارد»، دراین شرایط برخی والدین ممکن است بگویند که هیچ نگرانی در مورد حسادت بچه بزرگشان ندارند چرا که او شیفته کودک جدید است.
حسادت ممکن است به صورتهای غیرمستقیم یا فقط درشرایط خاص دیده شود.او ممکن است بجه را محکمتر از همیشه بغل کند. ممکن است در خانه به نظر برسد که شیفته کودک است، اما وقتی دیگران بچه را تحسین کنند، او شروع به بیادبی کند.ممکن است ماهها هیچ همچشمی نشان ندهد، اما وقتی نوزاد بزرگتر شد و به یکی از اسباببازیهایش دست زد، رفتار او دگرگون شود.معمولا این تغییر احساسات زمانی آشکار میشود که کودک کوچکتر شروع به راه رفتن میکند
روشهای درمان حسادت در کودکان
قبل از اینکه برای رفع حسادت در کودکتان اقدام کنید، مطمئن بشوید که خودتان حسود نیستید و این حس را نسبت به خواهر و برادر، دوستان، همسایهها و … ندارید. تا زمانی که ریشهی حسادت را در خود نخشکانید، قادر نخواهید بود بهطور مؤثر به فرزندتان کمک کنید. برای درمان حسادت در کودکان میتوانید از روشهای زیر بهره بگیرید:
۱. تبدیل حس حسادت به جاهطلبی
حسوحال مثبت بخشیدن به انرژیهای کودک نقش مهمی در کاهش احساسات منفی و غنیکردن اهداف مثبت او دارد. مثلا اگر کودکتان به این خاطر که دوستش نمرهی بالاتری کسب کرده، ناراحت است باید او را به تلاش بیشتر تشویق کنید. وقتی کودک برای کسب موفقیت بیشترتلاش کند، دیگر درگیر احساسات منفیای چون حسادت نخواهد شد و درعوض تمرکز خود را به حرکت در راه پیروزی معطوف خواهد کرد.
۲. گوشدادن مؤثر به حرف دل کودک
در بیشتر مواقع، رفتارهای ناشی از حسادت عمیقا در درون فرد شکل میگیرد. پشت چنین رفتاری، نگرانی و مشکلات جدی وجود دارد. باید با فرزندتان صحبت کنید و ببینید علت حسادتش چیست. در بعضی موارد، حسادت در کودکان ریشه در اعتماد به نفس و عزت نفس پایین دارد. وقتی کودک از تواناییها و ویژگیهای مثبت خود مطمئن نباشد، حس حسادت در او ایجاد میشود و مدام به دیگران غبطه میخورد.
۳. خواندن داستانهای قدیمی
داستانها، افسانهها و حکایتهای قدیمی نکات اخلاقی پندآمیز بسیاری دارند. این داستانها بهطور غیرمستقیم، نتایج اخلاقی را منعکس میکنند. از اینرو حتی اگر دربارهی حسادت نکردن و … مستقیما با کودک حرف نزنید، او مفاهیم لازم اخلاقی را بهطور ضمنی دریافت خواهد کرد. خواندن اینگونه داستانها را به عادت تبدیل کنید (ایجاد عادت خوب). سعی کنید دربارهی ویژگیهای خوب اخلاقی مانند کمک به دیگران، پرورش افکار و نیات خوب و … برای فرزندتان داستان بخوانید. با کتابخوانی برای کودکان و به کمک این داستانها و حکایات میتوانید به او بفهمانید آنچه انجام میدهد اشتباه است.
۴. وجود الگویی شایسته برای کودک
ترفند مفید دیگر برای تأکید بر اهمیت داشتن احساس خوب نسبت به دیگران این است که الگوی شایستهای باشید. مثلا اگر شما از ویژگیهای خوب دیگران مانند شوخ طبعی آنها، رفتار خوبشان یا هر ویژگی مثبت دیگری که دارند تعریف کنید، فرزندتان از شما یاد میگیرد و از حسادت دور خواهد شد.
۵. تأکید بر اهمیت بخشش و مشارکت
گاهی اوقات کودکان نسبت به کودکان دیگر عقده و کینهی بیدلیل دارند. اگر فرزندتان چنین مشکلی دارد، باید اهمیت توجه و مشارکت با دیگران را به او گوشزد کنید. شکلگیری چنین رفتارهایی در کودک احساس ناامنی را از او دور میکند و دیر یا زود با کسی که نسبت به او حس حسادت داشت، دوست و رفیق میشود.
۶. نثار عشق و علاقه به کودک
همهی والدین فرزندان خود را دوست دارند و این امری بدیهی است اما واقعیت این است که کودکان به تمام عشق و محبتی که در اختیار دارید نیازمند هستند. مهم نیست کودک چه مشکلی را تجربه میکند، با عشق و مراقبت والدین، حل مشکلات سریعتر و مؤثرتر میشود.
۷. پرهیز از مقایسه
مقایسهی کودک با دیگری کار اشتباهی است و ارزش عملکرد کودک را خدشهدار میکند. چنین اشتباهی اثرات نامطلوب طولانیمدتی بر فرزند شما میگذارد. وقتی مقایسهای صورت میدهید، کودک فکر میکند فرد برتر را بیشتر دوست دارید یا فکر میکنید دیگری از او بهتر است.
۸. پرهیز از مقایسهی امور تحصیلی
از مقایسهی نمرات، دستاوردهای علمی و عملکرد بچهها در مدرسه یا میان خواهر و برادرها بهشدت دوری کنید چراکه این کار باعث تلاش بیشتر فرزند شما نمیشود و تنها حس نفرت و حسادت را در او بیشتر میکند.
۹. تشویق نقاط قوت ویژه
هر کودکی تواناییها و نقاط قوت مخصوص به خود را دارد. سعی کنید نقاط قوت کودک را پررنگ کنید و با مهمشمردن آنها، در راستای افزایش اعتماد به نفس فرزندتان بکوشید. خلقوخو و علایق کودکان با یکدیگر متفاوت است و وظیفه شماست که آنها را تشویق کنید.
۱۰. تقویت رفتارهای مشارکتی
این اقدام یکی از مؤثرترین کارهایی است که میتوانید در زمینهی درمان حسادت کودکان انجام بدهید. کودکان را طوری هدایت کنید که همدیگر را حمایت کنند. آنها را به مشارکت، همکاری و قدرنهادن به تلاشهای دیگران تشویق کنید تا تکرار این رفتارها در کودک بیشتر شود. مثلا اگر فرزندتان به خرید دوچرخه برای برادر بزرگتر یا نمرات خوب همکلاسیاش حسادت میکند، کنار او بنشینید و به او یادآوری کنید که او نیز در زندگی خود موفقیتهایی داشته یا بهخاطر کار خوبی که کرده جایزه گرفته و تشویق شده است. با این روش علاوه بر اینکه به او گوشزد میکنید حسادت را کنار بگذارد، از ناراحتیاش نیز میکاهید.