اعتیاد جنسی چسیت؟
اعتیاد جنسی که به اعتیاد به سکس نیز معروف است به عنوان یک حالت وسواسی برای درگیری در فعالیت جنسی، بهخصوص دخول در نظر گرفته میشود. تعدادی از نظریهپردازان بر این باورند که اعتیاد جنسی در واقع یکی از بیماریها و اختلالات جنسی است که میتوان آن را بیش فعالی جنسی نامید. همچنین افرادی را که در کنترل رفتار، انگیزهها و افکار جنسی ناتواناند میتوان در زمره افرادی که اعتیاد جنسی دارند قرارداد.
انجمن درمان اعتیاد آمریکا (ASAM) اعتیاد را «بیماریِ جدی و مزمنِ سیستم پاداشدهی، انگیزش، حافظه و اجزای مرتبط با آنها در مغز» تعریف میکند. فردی که بیش فعالی جنسی دارد، یا خود را در آمیزش جنسی غرق میکند یا میلی شدید (رانش) و غیرعادی او را بهسمت آمیزش جنسی سوق میدهد. افکار معتادان جنسی تحت سیطرهٔ فعالیتهای جنسی است. این افکار آنچنان شدت مییابند که فعالیتها و عملکردهای روزانه را مختل میکنند. اگر انگیختگیِ جنسی از کنترل خارج شود، فرد در رویارویی با موقعیتهای اجتماعی با دشواری روبهرو میشود.
گاهی افرادی با روابط جنسی سالم و لذتبخش نیز دچار وسواس (تکرار افراطیِ افکار و اعمال جنسی) میشوند. این افراد گاهی بهخود میآیند و متوجه میشوند اعمال و فانتزیهایی، که برای دیگران پذیرفتنی نیست (تابو)، آنها را تحریک میکند.
در برخی مواقع نیز ممکن است فرد دچار انحرافات (نابهنجاری) جنسی نظیر کودک آزاری باشد. البته این انحراف روانی قابلتشخیص است. منحرف جنسی با محرکهایی تحریک میشود که برای اکثر مردم پذیرفتنی نیست. میل جنسی به کودکان یا قتلهای شهوانی نمونههایی از انحراف جنسی هستند. انحراف جنسی با اختلالِ عملکرد روانی و پریشانیِ مزمن همراه است.
اعتیاد جنسی تأثیرات مخربی بر خانوادهها، روابط و زندگیِ افرادِ درگیر میگذارد، اما بهطور رسمی بیماری شمرده نمیشود. یکی از دشواریهای تشخیص بیش فعالی جنسی این است که افراد تمایلات جنسیِ متفاوتی دارند. شخصی ممکن است شریک جنسی خود را بهدلیل بالاتر بودن کششهای جنسیاش معتاد جنسی بداند! برای تشخیص اینکه آیا اعتیاد جنسی اختلال است یا نه، به تحقیقات بیشتری نیاز داریم.
علائم اعتیاد جنسی
بهیاد داشته باشید که فعالیت جنسی بخشی سالم و عادی از زندگی است. بیشفعالیِ جنسی وقتی مشکلساز است که آشفتگی فراونی برای فرد بهبار بیاورد و او را در خطر آسیب رساندن به خود یا دیگران قرار دهد.با تکیه بر پژوهشهای مرتبط با وابستگی به مواد مخدر تلاش میشود مشخصات اعتیاد جنسی معرفی شوند. در بیش فعالی جنسی احتمالا همان سیستم پاداشدهی و مسیرهای عصبیِ مغز فعال میشوند که در اعتیاد به مواد فعال هستند.البته معتادان جنسی به انواع متفاوت و متنوعی از فعالیتهای جنسی اعتیاد دارند. به همین دلیل، ارائهٔ تعریفی دقیق از اعتیاد جنسی دشوارتر نیز میشود. این تفاوت گسترده در نوع فعالیتهای جنسی نتیجهٔ مهم دیگری نیز بههمراه دارد: اعتیاد جنسی ناشی از وسواسی است که فرد را مجبور به انجام فعالیتی خاص میکند و نوع فعالیت جنسی اهمیت چندانی ندارد.بهنظر میرسد بیش فعالی جنسی با نوعی قانونگذاری نیز همراه است. معتاد جنسی قوانینی را طرحریزی میکند که به او احساس کنترل و تسلط بر موقعیت میدهند؛ سپس این قوانین را زیرپا میگذارد و قوانین جدیدی وضع میکند.
برخی از نشانههای اعتیاد جنسی
-خودارضاییِ جبری (خودارضایی بر اثرِ احساس اجبار شدید درونی)؛
-روابط و شرکای جنسیِ متعدد و رابطهٔ جنسیِ یکشبه؛
-مشاهدهٔ مداوم فیلمهای مستهجن (پورن)؛
-رابطهٔ جنسی ناایمن (بدون کاندوم)؛
-رابطهٔ جنسی مجازی (از طریق اینترنت، پیامک و …)؛
-پرداخت یا دریافت پول بابت رابطهٔ جنسی (فاحشهگری)؛
-عریاننمایی بدن؛
-چشمچرانی.
مراحل اعتياد جنسی
1- اشتغال فكري مداوم: تـفـكـرات و خـيـالبــــافي هاي پيوسته در مورد موقعيتها، منظره ها و فعاليتهاي جنسي.
2-ارجحيت بخشيدن: يك فعاليت و يا موقعيت جنسي مرجح به صورت یک الگو درمی آید.
3- وسواس: اقدام به فعاليت جنـسي مـرجـح بـدون تـــوجه به عواقب منفي و تمايل به متوقف ساختن آن.
4-احساس ندامت: احساس گناه و شرم بر سر نـاتـوانـي در كنـترل رفتار خود
ارتباط رابطه جنسی با استرس و برخی هورمونها
استرس یک عامل برانگیزنده و تشدیدکننده این اختلال است. در واقع فرد معتاد از طریق رابطه جنسی آلام عاطفی و عقدههای روانی خود را تسکین میدهد. باید توجه داشت که نباید اعتیاد به رابطه جنسی را با شهوت جنسی قوی اشتباه گرفت. فرد معتاد به رابطه جنسی ممکن است دارای شهوت جنسی اندکی باشد. اعتیاد به رابطه جنسی در هر دو جنس زن و مرد مشاهده میگردد. در واقع با ارضاء جنسی به فرد احساس سرخوشی در پی آزادسازی آدرنالین و اندورفینها دست داده و وی را موقتاً آرام میکند. معمولاً فرد معتاد از رابطه جنسی خود لذت چندانی نمیبرد زیرا پس از آن دچار احساس گناه و شرمساری میگردد.
مشکلات تشخیص اختلال اعتیاد جنسی
اختلال اعتیاد جنسی یا اعتیاد به سکس مشابهت بسیاری با بیش فعالی جنسی دارد. این اختلال به عنوان انگیزه جنسی افسارگسیخته عمل میکند و به دو صورت نعوظ در مردان و تحریک بسیار شدید در زنان دیده میشود. نظام سلامت روانی، اعتیاد به سکس را به عنوان یک رفتار وسواسی در نظر میگیرد. یعنی فرد دائماً افکاری مزاحم و تکرار شونده در مورد سکس دارد و در مواقعی که رابطه جنسی ندارد احساس ناراحتی و اضطراب میکند. تشابه اعتیاد به سکس با بیش فعالی جنسی و یا سایر اختلالهای روانی نظیر اختلال دو قطبی تشخیص آن را برای متخصصین دشوار میکند. از دیگر مشکلات تشخیص اعتیاد به سکس درگیریهای فرهنگی و مذهبی افراد است. همچنین چون رفتار جنسی رفتاری آشکار نیست و معمولاً افراد تمایلی به عنوان کردن مسائل جنسی خود ندارند، نمیتوان بهراحتی برای آن معیاری تعیین کرد.
فرق میل جنسی زیاد با اعتیاد جنسی
فردی که میل جنسی زیاد دارد، آمادگی انجام رابطه زناشویی را با فاصله زمانی کم دارد و این نیاز در طول زندگی یا دست کم هر دهه از زندگی اش ثابت است. برقراری رابطه زناشویی در فردی که میل جنسی زیادی دارد، از یک نظمی برخوردار است. اعتیاد جنسی یک نقطه شروع دارد؛ مثلا ممکن است فردی بعد از فوت پدرش یا ورشکستگی یا از زمانی که مهاجرت می کند، دچار این معضل شود که در واقع شیو ه ای برای کنار آمدن با -استرس ها و اضطراب ها برای این فرد به حساب می آید. در پی ارضای جنسی فرد از تنش ها ر ها می شود و به نوعی به آرامش می رسد یعنی پیام رسان های مغزی مواد شیمیایی تسکین دهنده ترشح می کنند که این باعث تسکین و آرامش شده و اضطراب فرد را فرو می نشاند. بسیاری از زوجین رابطه جنسی را نوعی دیازپام می دانند و به طور مرتب صرفنظر از گرمی یا سردی مزاج این کار را انجام می دهند.
علل اعتیاد جنسی
علت بروز اعتیاد جنسی بهروشنی مشخص نیست! ریشهٔ اعتیاد را باید در مرکز پاداشدهی مغز جستوجو کرد. احتمالا بخشهایی از مغز معتادان پاسخهای لذتآفرین را با سازوکارهای بقا اشتباه میگیرند!«مغزِ میانی» (میانمغز یا مزانسفال) قسمتی از مغز است که مدیریتِ سیستم پاداشدهی و غریزهٔ بقای ما را برعهده دارد. با فعالیت جنسی، مقدار زیادی هورمون «دوپامین» (مسئول ایجاد احساس سرخوشی) ترشح میشود. ترشح هورمون دوپامین احساس لذت را در مغز فعال میکند. مغز معتادان بهاشتباه احساس لذت را عاملی حیاتی برای بقا درنظر میگیرد!
ممکن است بخش «لوب پیشانی» (کورتکس پیشانی) در مغز معتادان جنسی توسط «مغز میانی» تضعیف شده باشد. «لوب پیشانی» مرکز منطق و اخلاق در مغز است. [به همین دلیل است که معتادان جنسی کارهایی غیراخلاقی یا غیرمنطقی انجام میدهند.]پژوهش روی موشهای آزمایشگاهی نشان میدهد رفتار جنسیِ اجباری با قشر «لوب پیشانیِ میانی» در مغز مرتبط است. شاید این نتایج بتواند علل بیشفعالیِ جنسی در انسان را تاحدودی روشن کند.برخی از پژوهشها نشان میدهند که در خانوادههای ناکارآمد، بروز اعتیاد جنسی و رفتارهای منطبق با آن افزایش مییابد. همچنین احتمال اینکه معتادان جنسی مورد سوءاستفادۀ جنسی قرار گرفته باشند بیشتر از دیگران است.
تعداد قابلتوجهی از معتادان جنسیِ درمانشده اظهار کردهاند برخی از اعضای خانوادهٔ آنها درگیر نوعی اعتیاد بودهاند. بیش فعالی جنسی میتواند همزمان با دیگر انواع اعتیاد بروز کند.باوجود همۀ این تفاصیل، برخی متخصصان معتقدند آشفتگیهایی نظیر اضطراب، افسردگی و درگیری با آشنایان علت اصلی بروز اعتیاد جنسی هستند. در برخی موارد نیز مشکلات اخلاقی و احساس شرم علت بروز اعتیاد جنسی هستند. برخی افراد برای پرهیز از رویارویی با احساسات منفیای مانند غم یا شرم، از فعالیتهای جنسی بهمثابۀ مُسکنی موقتی استفاده میکنند. در هر حال، مراجعه به رواندرمانگر برای تنظیم عواطف و بهدست آوردن بینش دربارۀ تمایلات جنسی مفید است.
درمان اعتیاد جنسی
درمان اعتیاد دشوار است زیرا فرد معتاد اغلب برای الگوهای فکری و رفتاریِ خود منطقتراشی و توجیهبافی میکند. شاید معتاد جنسی حتی وجود مشکل را هم انکار کند! هدفِ درمان اعتیاد کاهش امیال شدید برای برقراری روابط جنسی و پرورش روابط سالم است.
برخی از روشهای درمانیِ موجود عبارتاند از:
-سازمانهای خوددرمانی مانند انجمن معتادان گمنام با ارائهٔ برنامهای ۱۲مرحلهای در خودمدیریتیِ شرایط به فرد یاری میرسانند؛
-برنامههای بستری شدن برای درمان برای افرادی که اختلالات مربوط به اعتیادِ متنوعی دارند مفید است: فرد معتاد در مؤسسهٔ مطلوب خود زندگی میکند و درمانگران متخصص به وضعیت او رسیدگی میکنند.
-رفتاردرمانیِ شناختی (CBT) با ارائهٔ روشهای متنوع برای تغییر رفتار به فرد یاری میرسانند: این روش فرد را برای جلوگیری از عود کردن و برنامهریزیِ مجددِ رفتارجنسیِ آسیبزا مجهز میکند؛
-داروهای تجویزی مانند «پروزاک» (Prozac) را میتوان برای کاهش تمایلات جنسی تجویز کرد: البته این دارو را سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) برای درمان این اعتیاد تأیید نکرده است.
برخی دیگر از راهکارهای بهبود بیش فعالی جنسی از این قرارند:
-بازسازی روابط تخریبشده؛
-مدیریت استرس و اضطراب؛
-مشخص کردن عواملی که افکار یا اعمال جنسیِ جبری را فعال میکنند؛
-جایگزین نمودن فعالیتهای جنسی با دیگر فعالیتهایی که آسیبهای کمتری دارند.
حمایت دوستان و خانواده نقشی حیاتی در فرایند بهبود شخص معتاد دارد. درک و تحملِ اعتیاد جنسی بهعلت ماهیتِ رفتاریِ آن برای دیگران دشوار است. این دشواری زمانی افزایش مییابد که اعتیاد پیش از آغاز درمان، به روابط فرد با دیگران آسیب زده باشد. باوجود این، شبکهای از حمایت جانانه به کاهش رفتار مخرب و احتمال عود نمودن اعتیاد کمک شایانی میکند.
اعتیاد جنسی چسیت؟