اکسیتوسین (به انگلیسی: Oxytocin) یک هورمون نوروهیپوفیزیال و اولیگوپپتیدی است که در پستانداران وجود دارد (که گاهی از آن به عنوان هورمون عشق یاد می‌شود). اکسیتوسین به صورت طبیعی در هیپوتالاموس تولید و در هیپوفیز پسین ذخیره می‌شود و نقش اساسی در ارتباط عاشقانه، تولیدمثل جنسی و اتفاقات قبل و بعد از زایمان دارد. مطالعات هم‌چنین نشان داده که اکسیتوسین در بسیاری از رفتارها از جمله اوج لذت جنسی، شناخت اجتماعی، جفت‌پیوندی، اضطراب و رفتارهای والدینانه دخیل است. اکسیتوسین برای اولین بار در سال ۱۹۰۶ توسط هنری هلت دیل شناخته شد و ساختار مولکولی آن در سال ۱۹۵۲ مشخص شد.
اثرات اکسی توسین بر بدن
پژوهش‌ها نشان داده‌اند که افزایش اکسی توسین موجب تأثیرات زیر می‌شود:
-به‌دلیل سرکوب فعالیت در ناحیه‌ی آمیگدالا که مرکز ترس در مغز است، موجب کاهش استرس و اضطراب و افزایش احساس امنیت و آرامش می‌شود؛
-تقویت خُلق و افزایش احساس رضایت؛
-تحریک عصب واگ و افزایش تغییرپذیری ضربان قلب؛
-کاهش ترشح کورتیزول یا هورمون استرس؛
-کاهش التهاب و تسریع روند بهبود؛
-افزایش خلاقیت؛
-افزایش آستانه‌ی تحمل درد؛
-کاهش علائم ترک و تحمل داروهای اعتیادآور؛
-علاوه‌بر بهبود ادراک خویشتن (طوری که درمورد خودمان فکر می‌کنیم) به‌دلیل تحریک ترشح اِندوکانابینوئیدها موجب افزایش لذت از تعاملات اجتماعی می‌شود؛
-افزایش ویژگی‌های شخصیتی مثبت مانند همدلی، خون‌گرمی، اعتماد و گشودگی.
آیا هورمون اکسی توسین هورمون عشق است؟
در سال 2012، محققان گزارش کردند افرادی که در مرحله اولیه عاشقی بودند، سطح بالایی از اکسی توسین را در بدن خود داشتند. این سطح از اکسی توسین حداقل برای 6 ماه وجود داشت.فعالیت جنسی نیز با تحریک انتشار اکسی توسین بیشتر می شود و می تواند نقش مهمی در نعوظ یا ارگاسم داشته باشد.دلیل این امر هنوز به طور کامل مشخص نیست اما در زنان این موضوع ممکن است به خاطر افزایش حرکت رحم باشد که به رسیدن اسپرم به مقصد کمک می کند. برخی از محققان بر این باورند که ارتباطی بین غلظت اکسی توسین و شدت ارگاسم وجود دارد.
چگونه اکسی توسین با دوپامین و سروتونین ارتباط دارد؟
اکسی توسین ، دوپامین و سروتونین اغلب به عنوان “هورمونهای خوشحال” ما شناخته می شوند.هنگامی که شما به شخص دیگری جذب می شوید ، مغز شما دوپامین آزاد می کند ، سطح سروتونین شما افزایش می یابد ، و اکسی توسین تولید می شود. این باعث می شود احساس هیجان مثبت افزایش یابد.
اکسی توسین و احساسات:
زمانی که اکسی توسین وارد جریان خون می شود بر روی رحم و ایجاد شیر اثر می گذارد اما زمانی که به بخش های خاصی از مغز آزاد می شود می تواند رفتارهای احساسی، شناختی و اجتماعی را تحت تاثیر خود قرار دهد. یکی از مطالعات مروری بر روی اکسی توسین نشان می دهد تاثیر این هورمون بر روی رفتارهای اجتماعی و پاسخ های احساسی به آرامش، اعتماد و پایداری روحی و روانی منجر می شود.
اکسی توسین مغز می تواند پاسخ های استرس زا را کاهش دهد که از جمله این پاسخ ها می توان به اضطراب اشاره کرد. این اثر در گونه های مختلفی دیده شده است. هورمون اکسی توسین به عنوان جز مهم سیستم مواد شیمیایی عصبی پیچیده در نظر گرفته می شود که به بدن اجازه می دهد خود را با شرایط احساسی مهم وفق دهد.
اثر روحی و روانی اکسی توسین:
اکسی توسین یکی از درمان های احتمالی برای فوبیای اجتماعی، اوتیسم، افسردگی پس از زایمان است. دانشمندان بر این باورند که هورمون اکسی توسین می تواند سلامت فردی را بهبود ببخشد و همین امر می تواند برای افرادی که مشکلات روحی و روانی دارند مفید باشد.
آن ها معتقدند که استفاده از اکسی توسین می تواند به افرادی که از شرکت در اجتماع خودداری می کنند نیز مفید باشد. افرادی که به طور دائم از ترس و ناتوانی برای اعتماد به دیگران رنج می برند نیز می توانند از اکسی توسن نفع ببرند.کودکان مبتلا به اوتیسم هم می توانند از اکسی توسین کمک بگیرند. در سال 2013 یکی از مطالعات انجام شده نشان داد سطح اکسی توسین در مغز بر روی 17 کودک و درک آن ها از تصاویر اجتماعی و غیر اجتماعی اثر گذاشته است.اکسی توسین نقش مهمی در مدیریت خشم دارد. محققان بر این باورند که پلی مورفیسم های خاصی از ژن گیرنده اکسیتوسین (OXTR) با افزایش تمایل برای واکنش به شرایط خشمگین کننده مرتبط است. به طور خاص، تفاوت در ژن OXTR می تواند بر روی تنظیم روابط بین الکل و رفتارهای تهاجمی اثر بگذارد.
چرا اکسی توسین بر روی مردان و زنان متفاوت است؟
اکسی توسین به ویژه در زمینه های اجتماعی بر مردان و زنان تأثیر می گذارد.این ممکن است به این دلیل باشد که هورمون در آمیگدالای زن و مرد متفاوت عمل می کند. این بخشی از مغز شما است که مسئول احساسات ، انگیزه و پاداش است.
زنان بارداری که مقدار کمی هورمون اکسی توسین در بدنشان دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به افسردگی بعد از زایمان قرار دارند.آزمایش خون طی سه ماهه سوم بارداری، برای اندازه گیری هورمون اکسی توسین انجام می شود.علائم افسردگی پس از زایمان عبارتند از : استرس، عدم علاقه به نوزاد، عدم اعتماد بنفس، عدم رضایت از زندگی، عدم تحرک و نداشتن انرژی، تغییر اشتها و وزن، مشکل در خوابیدن و فکر خودکشی.
2-ارتباط اکسی توسین با رفتار پدر و مادر
مطالعات قبلی نشان‌دهنده رابطه هورمون اکسی توسین با رفتار والدین می باشد.
– پدرانی که اسپری اکسی توسین را دریافت می کنند، بیشتر با کودکانشان بازی می کنند و کمتر رفتارهای خشمگین نسبت به آنها دارند.
– مادرانی که مقدار زیادی اکسی توسین در بدنشان دارند، با کودکانشان به نرمی صحبت می کنند، بیشتر به نوزادشان لبخند می زنند، عاشق کودکان و دارای صورت بشاش می باشند.
دریافت هورمون اکسی توسین در بیماران مبتلا به اوتیسم باعث ایجاد رفتار اجتماعی مناسب، بهبود مهارت های اجتماعی و به طور کلی بهبود عملکرد مغز می گردد
3-ارتباط اکسی توسین با تک‌همسری
مطالعات جدید در مجله عصب شناسی نشان داد که مردانی که هورمون اکسی توسین را دریافت می کنند، تمایل دارند که تنها یک زن اختیار کنند.
4-ارتباط اکسی توسین با اوتیسم
محققان به این نتیجه رسیدند که میزان هورمون اکسی توسین در کودکان مبتلا به اوتیسم، بسیار کم می باشد.دریافت هورمون اکسی توسین در بیماران مبتلا به اوتیسم باعث ایجاد رفتار اجتماعی مناسب، بهبود مهارت های اجتماعی و به طور کلی بهبود عملکرد مغز می گردد.
5-ارتباط اکسی توسین با شادی
افزایش مقدار اکسی توسین در بدن، برای زنان شادی، خوشحالی و سلامتی را به ارمغان می آورد.اکسی توسین موجب رضایت، مثبت اندیشی و تقسیم شادی و رفاه با دیگران می گردد
