اختلال استرس پس از سانحه در کودکان یا PTSD در کودکان به حالتی گفته می‌شود که گاهی در مواجهه با رویدادی آسیب‌زا در کودکان بوجود می‌آید. این اختلال زمانی رخ می‌دهد که حادثه‌ای فراتر از تحمل و طاقت کودک رخ دهد. سال‌های کودکی اهمیت بسیار زیادی در رشد و پرورش کودک دارند به همین دلیل لازم است تا هرگونه اختلال در این سن شناسایی و درمان شود. این اختلال ممکن است زمینه‌ساز مشکلات بعدی در بزرگسالی شود. این مشکلات پیامدهای جدی را به دنبال می‌آورند که ممکن است یادگیری و رشد کودک مختل شود.
تشخیص اختلال PTSD در کودکان
شما نمی‌توانید با مشاهده‌ی علائم بالا به کودک خود برچسب اختلال بزنید. تشخیص این اختلال باید توسط مشاور روانشناس متخصص و یا پزشک متخصص صورت بگیرد. اگر گروهی از علائم بالا را در کودک خود مشاهده کردید و اخیرا نیز واقعه‌ای ناخوشایند برای کودکتان اتفاق افتاده به روانشناس مراجعه کنید. مشاور با بررسی رفتارهای کودک و از طریق مصاحبه بالینی تشخیص قطعی را به شما می‌دهد. ممکن است بخشی از علل بروز این اختلال به عوامل زیستی و ژنتیکی مربوط باشد اما هیچ آزمایش ژنتیکی برای تشخیص آن وجود ندارد.
نشانه‌ها و معیارهای DSM 5 برای اختلال استرس پس از سانحه PTSD در کودکان ۶ ساله یا کم‌تر
A: در کودکان ۶ ساله یا کم‌تر، قرار گرفتن در معرض یک یا چند رویداد زیر: مرگ یا تهدید به مرگ، جراحت جدی واقعی یا خیالی، تجاوز جنسی واقعی یا تهدید به آن، به یک یا چند روش زیر:
۱- کودک رویدادهای تروماتیک را به صورت مستقیم تجربه می‌کند.
۲- کودک شاهد پیش‌آمدن رویداد تروماتیک برای دیگران است. به ویژه برای مراقبین اصلی کودک مانند پدر و مادر، خواهر، برادر و … .
توجه: شاهد بودن، شامل مشاهده‌ی این رویدادها نمی‌شود: رویدادهایی که در رسانه‌های الکترونیکی، تلویزیون، فیلم‌های سینمایی یا عکس‌های گوناگون نمایش داده می‌شوند.
۳- کودک از بروز رویدادهای تروماتیک که برای یکی از والدین یا کسانی که از او مراقبت می‌کنند آگاه می‌شود.
B: حضور یک یا چند نشانه‌ی ناخواسته و مزاحم در ارتباط با رویدادهای تروماتیک، که پس از بروز رویداد تروماتیک آغاز شده است:
۱- خاطرات غیرارادی، تکراری و مزاحم از رویدادهای تروماتیک خودبه‌خود یا به علت برخی از محرک‌ها می‌آیند. خاطرات خودبه‌خود و مزاحم ممکن است الزاما ناراحت کننده به نظر نرسند و ممکن است خودشان را در بازی‌های کودکان نشان دهند.
۲- کودک پیاپی خواب‌های بدی می‌بیند که محتوای آن با رویدادهای تروماتیک مرتبط هستند. اطمینان یافتن از این موضوع که محتوای ترسناک رویاها با رویدادهای تروماتیک مرتبط است ممکن است امکان‌پذیر نباشد.
۳- واکنش‌های گسسته مانند فلش‌بک که در آنها کودک به گونه‌ای احساس یا عمل می‌کند که گویی رویدادهای تروماتیک دوباره در حال رخ دادن هستند. چنین واکنش‌هایی ممکن است روی یک پیوستار رخ دهند که شدیدترین حالت آن، از دست‌دادن آگاهی از محیط پیرامون به طور کامل است. این‌گونه بازسازی رویدادهای مرتبط با تروما ممکن است خودش را در بازی‌های کودکان نشان دهد.
۴- هنگامی که کودک در معرض محرک‌های درونی یا بیرونی که به طور غیرمستقیم یا مستقیم شبیه به جنبه‌های رویدادهای تروماتیک هستند قرار می‌گیرد؛ به استرس روانی شدید یا طولانی مدت دچار می‌شود.
۵- کودک به محرک‌هایی که او را به یاد رویدادهای تروماتیک می‌اندازند واکنش‌های فیزیولوژیک شدید نشان می‌دهد.
C: یک یا چند مورد از نشانه‌های زیر که نشان‌دهنده‌ی یکی از این دو مورد هستند، باید حضور داشته باشند:
الف- پرهیز پیاپی و همیشگی از محرک‌های مرتبط با رویدادهای تروماتیک.
ب- تغییراتی منفی در افکار و خلق مرتبط با رویدادهای تروماتیک.
اختلال استرس پس از سانحه در کودکان
آیا اختلال استرس پس از سانحه در کودکان و بزرگسالان با هم متفاوت است؟
بله، تامدتی پیش برای تشخیص اختلال استرس پس از سانحه در کودکان و بزرگسالان از معیارهای یکسانی استفاده می شد. بنابراین مشکل کودکان بسیاری که واقعا متبلا به اختلال استرس پس از سانحه بودند، تشخیص داده نمی شود. شاید گذشتگان ما بر این باور بودند که کودکان انعطاف پذیرترند و راحت تر از بزرگسالان حوادث را به دست فراموشی می سپارند و بعد از حوادث دچار مشکلات طولانی مدت نمی شوند اما مطالعات نشان داده است که برخلاف آنچه که قبلا تصور می شد، کودکان به سادگی نمی توانند از حوادث آسیب زای زندگی شان رهایی یابند و احتمالا بیش از بزرگسالان گرفتار مشکلات مزمن و حل نشده خواهندشد.
این مشکلات بر روند رشد آنها اثر می گذارد و باعث تخریب مهارت های مورد نیازشان برای کنار آمدن با اتفاقات و خودتنظیمی هیجانی در آنها می شود. کودکانی که قبل از 11سالگی آسیب دیده باشند، نسبت به کودکان بزرگ تر 3 برابر بیشتر دچار مشکلات روان شناختی می شوند.
درمان اختلال استرس پس از سانحه در کودکان
درمان ptsd در کودکان معمولا بر پایه درمان رفتاری شناختی از درمان‌های دیگر موثر واقع می‌شود. استفاده از برخی درمان‌های جانبی مثل گروه درمانی ومواجهه سازی توسط متخصص روانشناسی نیز می‌تواند به سازگاری کودک با استرس کمک بسزایی کند. اینکه کودک بتواند به راحتی و با جزئیات کامل بدون هیچ گونه خجالت از رویداد آسیب زا و جوانب آن صحبت کند به روند درمان کمک فراوانی می کند. پس والدین باید کودک خود را تشویق کنند که با روانشناس خود احساس راحتی کند و مثل یک دوست همه آن واقعه را کاملا شرح دهد، همچنین صحبت کردن و در واقع همین خود ابرازی به تنهایی ، حجم بسیار زیادی از بار استرس روی دوش کودک را بر می‌دارد.
از دیگر روش‌هایی که متخصصان روانشناسی برای درمان ptsd استفاده می‌کنند، حساسیت زدایی منظم است.
1- درمان شناختی
در این نوع درمان ، درمانگر تلاش می‌کند راه‌های کنار آمدن منطقی با شرایط موجود و وصل کردن تعارضات کودک و سازگار شدن با وقایع پیرامون را با زبان کودکانه بیاموزد. در این حین فشار روانی بسیار زیادی از روی کودک برداشته می‌شود، در عین حال والدین نیز نحوه رفتار صحیح با فرزند را آموزش می‌بیند تا طوری با او رفتار کنند که رفتارهایشان عاری از هر گونه کنترل کردن مطلق ، سرزنش کردن و ایجاد حس گناه در کودک باشد.
2- درمان دارویی
در درمان دارویی برای کودکان مبتلا به این اختلال داروهای ضد اضطرابی تجویز می‌شود همچنین برای کودکانی که علائم همراه مثل پرخاشگری از خود بروز می‌دهند ، داروی ضد اعصاب استفاده می‌شود. در مواقعی که کودک گوشه گیر است و در حال بروز علائم افسردگی از خود می‌باشد. داروهای ضد افسردگی تجویز می‌شود.
