چگونه به کودکان همدلی را آموزش دهیم؟
بسیاری از والدین وقتی کودک نوپای خود را می بینند، گیج می شوند. چگونه این کودک می تواند درک کند که چطور یک نفر احساس می کند و بعد با همدردی پاسخ می دهد؟ با اینکه کودکان در این سن بیشتر به خودشان اهمیت می دهند، اما خواهیم گفت درک و حمایت از دیگران در این سنشان بوجود می آید. شخصیت منحصر به فرد کودکتان را درک کنید و از او حمایت کنید. کودکان نوپا هنوز یاد می گیرند که چگونه احساساتشان کار می کنند، بنابراین به کمک و تشویق شما برای ایجاد همدلی نیاز دارند.
همدلی در کودکان چطور رشد می کند؟
بر اساس مطالعات هافمن (1979) درباره سطوح همدلی، واکنش کودک به پریشانی فردی خود راهی برای شروع همدلی در 2 سالگی ایجاد می کند. کودکان 2 ساله معمولی، می توانند افراد دارای پریشانی را تشخیص داده و به انها پیشنهاد کمک بدهند. اگرچه که کمک او چندان مناسب نباشد. کودک 2 ساله این پیشنهاد کمک را بیشتر بر اساس نیازهای خودش مطرح می کند تا چیزی که فرد دچار پریشانی به ان نیاز دارد. او می خواهد کمک کند، اما در دانش، مهارت و بینش او نقصی وجود دارد.
این نقص تا حدود 6 سالگی که کودک یاد می گیرد از دید دیگران به موضوع نگاه کند از بین نمی رود. هافمن می گوید این مرحله ای است که کودک از چشم انداز دیگران به موضوع نگاه می کند و می تواند کمکی مناسب به دیگران پیشنهاد کند و زمانی که بزرگسالی برسد می تواند با دیدی انتزاعی به مسائلی چون همدلی با بی خانمان ها فکر کند. هافمن این مرحله را همدلی فراگیر می نامد و توضیح می دهد که در این مرحله است که فرد می تواند بفهمد که چطور فعل و انفعالات زندگی مسیر، احساسات و رفتار ها را مشخص می کند. همانطور که تئوری هافمن رشد طبیعی همدلی را توضیح می دهد، اما مثال هایی نیز وجود دارد که بیانگر عملکرد عالی تر کودکان است بیش از آن چیزی که در هر مرحله هافمن بیان می کند. وراثت و تجربه می تواند موجب انحرافاتی در این مسیر شود
وراثت، تجربه و همدلی در کودکان
بیشتر محققان معتقدند که ما از لحاظ ژنتیکی طوری برنامه ریزی شده ایم که نسبت به پریشانی دیگران حساس باشیم.( آیزنبرگ، 1986، 1989. زان واکسلر ،1992) به عنوان یک انسان ما تمایل داریم همدلی را در خود پرورش دهیم همانطور که مایلیم در فعالیت های زبانی رشد کنیم.
تجربه نیز توانایی همدلی را افزایش می دهد.( بارنت، 1987. هافمن، 1987) برای مثال، زمانی که بزرگسالان کودکان را با کلماتی که بیانگر احساس همدلی است اشنا می کنند و از احساس همدلی خود صحبت می کنند، آگاهی آنها را درباره وضعیت احساسی دیگران افزایش می دهند. (آیزنبرگ، 1992. فابس، 1990) در سنین مدرسه استدلال قیاسی کودکان انها را به رشد بیشتر همدلی هدایت می کند. اگرچه که تنبیهات بدنی و سرزنش ها می تواند در رشد توانایی همدلی اختلال ایجاد کند. (آیزنبرگ، 1990) زمانی که کودکان روابطی گرم و دوستانه با بزرگسالان اطرافشان داشته باشند، احساس امنیت کرده و این امنیت باعث می شود تا انها به راحتی در باره دیگران فکر کنند به جای اینکه بخواهند دائم به خودشان فکر کنند. (کستنباوم، 1989)
در طرف دیگر کودکانی که در معرض روابط عموما منفی قرار دارند بعداً هم بیشتر در خطر رفتارهای ضد اجتماعی هستند.
والدین چگونه می توانند همدلی را در فرزندان خود تقویت کنند؟
برخی والدین اعتقاد دارند که همدلی رفتاری کاملاً طبیعی بوده و از بدو تولد با انسان متولد می شود و بنابراین نیازی به آموختن ندارد، در حالی که باید بدانید این فکر کاملاً غلط بوده و مهارت همدلی مانند هر مهارت دیگر نیاز به آموزش و آموختن دارد. در ادامه به برخی روش ها اشاره می کنیم که والدین با استفاده از آن ها خواهند توانست همدلی و هوش هیجانی را در فرزندان خود تقویت کنند.
1-اطمینان یابید که نیازهای هیجانی و عاطفی فرزندتان به خوبی برآورده شده اند. اولین عامل برای اینکه کودک بتواند با دیگران همدلی کند این است که نیازهای هیجانی خودش کاملاً برطرف شده باشد. کودکی که قرار است همدلی کند پیش از آن باید بتواند روی حمایت عاطفی و هیجانی والدین و یا مراقب خود حساب باز کند.
2-به کودک خود بیاموزید که چگونه بر هیجانات منفی خود غلبه کرده و با آن ها کنار بیایند. برای هر کودک و بزرگسالی طبیعی است که هیجاناتی منفی مانند خشم و حسادت را تجربه کنند. اما کودکانی که از والدین دلسوز خود می آموزند که چگونه با این هیجانات برخورد مناسب داشته و به شکلی مناسب به حل مسأله خود بپردازند، احتمالاً هوش هیجانی و همدلی قوی تری نیز داشته باشند.
3-از کودک خود بپرسید که در حال حاضر چه حسی دارد؟ کودکان به صورت طبیعی به سمت همدلی گرایش دارند. حتی یک کودک نوپا وقتی شخصی را می بیند که از نظر هیجانی در رنج است، با او همدردی کرده و حتی ممکن است برای رها کردن فرد از آن وضعیت تلاش کند. در عین حال، کودکان خردسال ذاتاً موجوداتی خود محور هستند. کودکی که هنوز مدرسه نرفته، وقتی خواهر، برادر و یا دوستش را می زند و یا مثلاً یک اسباب بازی را از او می گیرد، لازم است والدین به او توضیح دهند که چنین رفتارهایی می تواند از لحاظ جسمی یا عاطفی به طرف مقابل آسیب برساند. مثلاً در این مواقع می توانید به کودک خود بگویید: “اگر کسی اسباب بازیت را از تو بگیرد چه احساسی پیدا خواهی کرد؟” یا اینکه “اگر کسی تو را بزند چه حسی به تو دست می دهد؟”
4-به فرزند خود کمک کنید تا هیجانان مختلف را با نام بشناسد. وقتی عصبانی می شوید و یا شخصی دیگر چنین هیجانی را از خود نشان می دهد، این حالات را مورد توجه کودک قرار داده و برایش توضیح دهید که مثلاً عصبانیت با علائمی همچون چهره برافروخته و صدای بلند همراه خواهد بود. همین کار را برای هیجانات دیگر مانند خوشحالی، غم، تعجب، حسادت و هر هیجان دیگر، انجام دهید. از هر فرصتی استفاده کنید تا توجه فرزند خود را به هیجانات مختلف جلب کنید. مثلاً اگر شخصی را می بینید که تنها نشسته و به نظر غمگین می رسد، به کودک خود بگویید: “اون مرد رو می بینی که تنها روی نیمکت پارک نشسته، احتمالاً آدم تنهایی هست و برای همین غنگین و ناراحته.”
5-وقتی کودک همدلی کرد او را تشویق کنید. وقتی فرزندتان همدلی را در قالب انجام یک کار خوب برای کسی انجام داد، به رفتارش توجه ویژه نشان دهید. مثلاً در این مواقع می توانید بگویید: “چه قدر خوبه که اسباب بازیهاتو به دوستت دادی. دوستت خیلی خوشحال شد. می بینی چطور می خنده؟”. همچنین وقتی می بینید کودک رفتاری همدلانه از خود نشان می دهد می توانید برایش جایزه ای تهیه کنید تا تشویق شده و رفتارش تقویت شود.
6-درباره رفتارهای مثبت و منفی که در اطرافمان می گذرد، صحبت کنیم. ما دائما در معرض نمونه هایی از رفتار خوب و بد در زندگی واقعی، کتاب ها، تلویزیون و فیلم ها هستیم. درباره رفتارهایی که مشاهده می کنید با فرزند خود سخن بگویید، مانند کسی که شخص دیگری را ناراحت کرده و یا قلدری می کند و در مقابل کسی که به دیگران کمک می کند تا حالشان خوب شود. در مورد انواع مختلف رفتار و و تأثیر متفاوت هر کدام با فرزند خود صحبت کنید.
خودتان الگویی خوب برای فرزندتان باشید. کودک شما بیش از هر چیز دیگر همدلی را از مشاهده رفتارهای شما و دیگر بزرگسالانی که در زندگی اش حضور دارند، می آموزد. معنای سخاوت، مهربانی و عشق ورزی را در عمل به فرزند خود نشان دهید. با کمک بخ اعضای خانواده و همسایه ها و یا حمایت از دوستان و دیگرانی که نیاز به کمک دارند، شما در حقیقت همدلی را به صورت غیر مستقیم به فرزند خود می آموزید.
چگونه می توان به او کمک کرد که احساساتش را درست ابراز کند؟
1-رها کردن احساسات :