فرزند پروری
سبکهای فرزندپروری نوع رابطه والد و کودک را مد نظر قرار میدهند. یک وجه جالب درباره والدگری این است که والدین با سبکهای فرزندپروری مخصوص به خود میتوانند تغییرات زیادی در فرزندان خود ایجاد نمایند. محققان با تلاش بر یافتن ویژگیهای مشترک تربیت والدین چهار سبک فرزندپروری را شناسای کردهاند. اما لازم است بدانید هر والدی با فرزند خود رابطهای منحصر به فرد دارد. در این مقاله به شباهتهایی که بین سبکهای فرزندپروری در خانوادهها وجود دارد اشاره کردهایم. شما میتوانید با مطالعه این مقاله سبک فرزندپروری خود را شناسایی کرده و در اصلاح آن برای تربیت فرزندانی شاد، مسئول و مولد در جامعه بر آیید.
سبک فرزندپروری
سبکهای فرزندپروری در واقع به ترکیب استراتژیهایی که برای رشد فرزند خود اتخاذ کردهاید اشاره دارد. در ادامه به انواع سبکهای فرزند پروری اشاره خواهیم کرد. هر کدام از این سبکها در چهار زمینهی نظم، ارتباط، انتظارات و بیان احساسات و عواطف با هم متفاوت هستند. پژوهشگران چهار نوع سبک فرزندپروری را به صورت زیر نام گذاری کردهاند:
1. سبک مستبدانه: دارای کنترل بالا و محبت کم
2. سبک سهل گیرانه: دارای کنترل کم و محبت زیاد
3. سبک طردکننده: دارای کنترل کم و محبت کم
4. سبک مقتدرانه: دارای کنترل زیاد و محبت زیاد
1-سبک فرزند پروری مستبدانه
والدینی که برای تربیت کودک خود از این شیوه استفاده میکنند همیشه خواستار اطاعت مطلق فرزندان، بدون هیچ اما و اگر، هستند. والدینی که به روش فرزند پروری مستبدانه عمل میکنند اعتقادی به توضیح چرایی قوانین ندارند و کودکان آنها باید بیچون و چرا از این قوانین پیروی کنند.
در واقع، والدین مستبد انتظار دارند فرزندانشان بدون هیچ سؤالی فقط اطاعت کنند. این والدین خواستههای خود را بر فرزندانشان تحمیل میکنند و بدون کمی محبت یا حمایت، آنها را تنبیه میکنند. فرزندان والدین مستبد اغلب اعتماد به نفس پایین، افسردگی و ترس از موقعیتهای جدید را از خود نشان میدهند. سعی کنید هرگز پدر یا مادر مستبدی نباشید، تاثیری که این سبک فرزند پروری بر آینده فرزندتان میگذارد بسیار مخرب است.
2-سبک فرزند پروری سهل گیرانه
والدینی که برای تربیت کودک خود از این شیوه استفاده میکنند، هیچ مدیریتی بر فرزند پروری خود ندارند. به عبارت دیگر، آنها اعتقادی به تعیین حد و حدود برای کودک ندارند و معتقدند کودک باید خود تنظیم باشد و خودش را کنترل کند. این والدین با فرزندانشان بسیار گرم و صمیمی عمل میکنند که نکته مثبتی است، اما در عین حال، تمایلی به تعیین حد و مرز ندارند. همین امر موجب میشود والدینی که از این سبک فرزند پروری استفاده میکنند کنترلی بر رفتار فرزندانشان نداشته باشند و این نکته منفی این سبک است. آنها همیشه خواستههای فرزندان را بدون چون و چرا میپذیرند و بدرفتاری آنها را، که منجر به پیامدهای منفی برایشان میشود، نادیده میگیرند.
طبق تحقیقات انجام شده، کودکانی که با تربیت والدین سهلگیر بزرگ میشوند قوانین و محدودیتها را نادیده میگیرند و وقتی بزرگتر شوند، تمایل بیشتری به خشونت و مصرف مواد مخدر دارند. فرزندان والدین سهلگیر بیش از بقیه در معرض خطر افسردگی و اضطراب هستند، چرا که این کودکان محدودیتی ندارند و احساس میکنند بر والدین خود کنترل دارند و این حس میتواند برای آنها ترسناک و اضطرابآور باشد. دقیقا به همین دلیل است که فرزندان به مرزبندی و پیروی از قوانین نیاز دارند.
3-سبک فرزند پروری مقتدرانه
یکی از بهترین شیوههای فرزند پروری، که بسیاری از روانشناسان بر آن تاکید دارند، شیوه فرزند پروری مقتدرانه است. در این روش، والدین نه خیلی صمیمی و نه خیلی سرد هستند. این سبک از این جهت که قواعد و قوانینی دارد شبیه سبک فرزند پروری مستبدانه است، با این تفاوت که والدین مقتدر بسیار پاسخگو هستند و ارتباط صحیحی با فرزندان خود دارند. این والدین به کودک احترام میگذارند و به حرفهایش گوش میدهند و انتظار دارند کودک هم همین کار را انجام دهد.
در شیوه فرزند پروری مقتدرانه، والدین کودک را تشویق میکنند مستقل فکر کند، اما هرگز تسلیم او نمیشوند و انتظار دارند کودک هم با آنها همکاری کند و رفتار مناسبی از خود نشان دهد. وقتی کودک کار اشتباهی میکند، والدین مقتدر رفتار کودک را مدیریت میکنند و انتظاراتشان را براساس موقعیت و نیازهای فردی او تغییر میدهند. براساس پژوهشها، از میان شیوههای فرزند پروری، این روش بهترین نتیجه را برای فرزندان داشته است. فرزندی که به روش مقتدرانه تربیت میشود سلامت هیجانی بهتر، مهارتهای عاطفی و اجتماعی بالاتر، انعطافپذیری بیشتر و در عین حال، دلبستگی ایمنی دارد. پس اگر هنوز در انتخاب یکی از این شیوههای فرزند پروری برای تربیت کودک خود تردید دارید، اندکی بیشتر درباره سبک فرزند پروری مقتدرانه تحقیق کنید، چرا که به نظر میرسد این بهترین انتخاب برای شما باشد.
4-سبک فرزند پروری طرد کننده
تا به اینجا به سه شیوه از شیوههای فرزند پروری اشاره شد که در تحقیقات خانم بامیرمند از آنها صحبت شده بود. اما شیوه فرزند پروری چهارمی هم هست که محققان النور مککوبی و جان مارتین آن را شناسایی کردهاند و نام فرزند پروری بی اعتنا و طردکننده را به آن دادهاند. در این سبک، والدین ارتباط کمی با فرزندشان دارند، در زندگی آنها دخالتی نمیکنند، صمیمت و پاسخگویی کمی نسبت به نیازهای هیجانی کودکان دارند و توجه کافی یا مناسبی به نظارت بر رفتار بچهها ندارند.
فرزند پروری بی اعتنا بدترین عواقب را برای کودک به همراه دارد؛ کودکانی که با این سبک بزرگ میشوند بیشتر انزواطلب هستند، اضطراب دارند و ممکن است در معرض رفتارهای غلط و خطرناک و حتی مصرف مواد مخدر قرار بگیرند.
تأثیر انواع سبکهای فرزندپروری بر کودکان
سبکهای فرزندپروی هر کدام تأثیرات متفاوتی را بر کودک و شکل دهی به شخصیت و رفتار او میگذارند که در ادامه به برخی از مهمترین آنها پرداختهایم. آگاهی از تأثیرات به شما کمک میکند تا در انتخاب سبک فرزند پروری تصمیم مناسبتری بگیرید.
سبک مستبدانه
کودکان دارای این سبک تربیتی بیشتر از والدین به دلیل ترس و عواقب آن مثل تنبیه یا سرزنش نشدن اطاعت میکنند. این گروه کودکان بیشتر در خطر مشکل در حرمت نفس قرار دارند چرا که نظرات آنها عموما بی ارزش شمرده شده است. همچنین پرخاشگری کودکان و کینه جویی از نتایج سبک مستبدانه است. امکان دارد در آینده در حل مساله منطقی مشکل پیدا کنند و بیشتر هیجانی و با پرخاشگری به مسائل واکنش نشان دهند. به دلیل سختگیری والدین این کودکان ممکن است یاد بگیرند برای دوری از تنبیه بیشتر دروغ و پنهان کاری کنند. برای اطلاعات بیشتر در زمینه پرخاشگری کودکان کلیک کنید.
سبک سهل گیر
کودکان دارای سبک تربیتی آسان گیر بیشتر امکان دارد مشکلات رفتاری نشان دهند. زیرا از منبع اقتدار و قوانین بهره مند نشدهاند. همچنین ممکن است عزت نفس پایین تری پیدا کنند. این کودکان ممکن است در کنترل هیجانات و بازداری رفتاری تا حدی دچار مشکل شوند. به دلیل اینکه در کودکی رفتارهایشان کمتر هدایت و کنترل شده است. همچنین امکان دارد مشکلاتی ازقبیل افت تحصیلی، فرار از مدرسه، اضافه وزن را به تدریج نشان دهند. برای اطلاعات بیشتر در زمینه فرار از مدرسه کلیک کنید.
سبک طردکننده
این سبک تربیتی میتواند بیش از هر سبکی آسیب رسان باشد و اثرات طولانی مدتی بر سلامت روان کودک بگذارد. کودکان دارای سبک طردکننده به احتمال زیادی با مسائل در مورد حرمت نفس و خودارزشمندی روبرو میشوند. آنها گرایش دارند که عملکرد تحصیلی ضعیفی نشان دهند. برای اطلاعات بیشتر در زمینه سلامت روان کلیک کنید.
همچنین این گروه کودکان به احتمال بیشتری مشکلات رفتاری و شادکامی کمتری را در زندگی تجربه میکنند. افسرده خویی، شخصیت اجتنابی، اعتماد به نفس پایین در آینده این کودکان بیشتر به چشم میخورد. کودکی که مدام در محیط خانواده طرد شده دچار ناامیدی و افسردگی میشود و همچنین در آینده حالتی از دور گزینی و اجتناب از دیگران را تجربه میکند؛ چرا که میترسد دوباره توسط دیگر افراد طرد شود. برای اطلاعات بیشتر در زمینه افسرده خویی و شخصیت اجتنابی کلیک کنید.
سبک مقتدرانه
سبک تربیتی مقتدرانه ارتباط زیادی با سلامت روان و رشد مناسب کودک دارد. بر اساس مطالعات کودکان دارای سبک تربیتی مقتدر، به احتمال بیشتری تبدیل به بزرگسالان مسئول و مستقلی میشوند که در بیان احساسات و نظرات خود آزادانه عمل میکنند. این کودکان بیشتر گرایش به شادی و موفقیت پیدا میکنند. آنها همچنین به احتمال زیاد، در تصمیم گیری و ارزیابی ریسک در زندگی عملکرد موفقیت آمیزتری دارند.
مزایای سبک فرزند پروری مقتدرانه ؛ چرا این سبک کارآمد است؟
با بررسی تمام سبکهای فرزند پروری، به نظر میرسد سبک فرزند پروری مقتدرانه بهترین نتیجه را در بر خواهد داشت. کودکانی که با این روش تربیت شدهاند در آینده زندگی سالمتری دارند و در مواجهه با مشکلات، قویتر ظاهر میشوند. برخی مزایای این رویکرد تربیتی عبارتاند از:
-آنها بیشتر مسئولیتپذیر هستند، خودتنظیمی قوی دارند و یاد میگیرند به تنهایی تصمیمات درستی بگیرند؛
– برای بزرگسالان، سایر افراد و قوانین احترام قائل هستند؛
-نگران یا مضطرب نیستند، چون به مادر و پدرشان اطمینان دارند و میدانند آنها به فکر سلامت و خوشحالیشان هستند؛
-همدل، مهربان و صمیمی هستند؛
-مشکلات کمتری با همسالان خود دارند، ارتباط خوبی با معلمها برقرار میکنند و در مدرسه محبوبیت بیشتری دارند؛دلبستگی ایمن و روابط خوبی با والدین خود دارند؛
-مقابل فشارهای همسالان تابآوری بیشتری دارند.
هفت توصیه برای برقراری و حفظ روابط گرم و صمیمانه با فرزندتان:
1- در فعالیت هایی که فرزندتان به آنها علاقه دارد – ورزش، موسیقی، هنر، تکنولوژی، سینما و … – مشارکت کنید. سرگرمی هایی که فرزندتان به آنها می پردازد را کشف کنید تا به وسیله آنها به او نزدیک شوید.
2- فرزندتان را تشویق کنید تا در فعالیت های فوق برنامه مشارکت کند. مشارکت در فعالیت های فوق برنامه، در حفظ تندرستی فرزندتان موثر است.
3- هنگام گفت و گو با فرزندتان خشم تان را کنترل کنید ( به عنوان مثال: به آرامی گفت و گو کنید، سعی کنید رفتار تدافعی نداشته باشید و به حرف های فرزندتان واکنش مثبت نشان دهید.)
4- برای حل و فصل چالش ها به فرزندتان کمک کنید.
5- تلاش کنید با فرزندتان ارتباط صمیمانه و صحیح برقرار کنید. سعی کنید توصیه های مناسبی برای گفت و گو درباره مواد مخدر و الکل بیابید.
6- پس از کسب موفقیت به فرزندتان پاداش دهید و تشویق اش کنید. فعالیت های او را کنترل کنید و با طرح سوالات گوناگون سعی کنید از اتفاقاتی برایش افتاده آگاه شوید. اگر چنین نکنید، مشکلات نمایان می شوند.
7- به فرزندتان اجازه دهید مستقل بودن را تجربه کند. سعی کنید فرزندتان را به خانه علاقه مند و او را در مواجه با مشکلات یاری کنید. اجازه دهید فرزندتان با حفظ حد و مرزها همراه دوستان اش به گردش برود و تفریح کند. به او اجازه دهید تا درباره توقعات والدین اش حرف بزند و اظهار نظر کند. با این کار به او می آموزید هنگامی که از خانه و خانواده دور است اظهار نظر و از خود محافظت کند.
راههایی برای بهبود سبک تربیتی
برای اینکه ارتباط بهتری با کودک داشته و تربیت مقتدرانهای داشته باشید، لازم است تا در این مورد آموزش ببینید. پیشنهاد میکنیم مقاله آموزش تربیت کودک را مطالعه کنید. همچنین رعایت نکات زیر میتواند بسیار کمک کننده باشد:
-تا جایی که می توانید شنونده خوبی برای احساسات و نیازهای کودک باشید.
-کمتر از سرزنش و تنبیه و بیشتر از پاداش و تشویق استفاده کنید.
-در مورد قوانینی که میگذارید صریح باشید و دلایل آن را توضیح دهید.
-پیامدهای رفتاری که میگذارید را حتما اجرا کنید. اجرا نکردن آن باعث میشود کودک روی حرف شما حساب نکند.
-وقتهایی را برای تعامل مثبت و بازی با کودک اختصاص دهید.
-رفتارهایی مثل نگاه چشمی، لبخند، نوازش و در آغوش گرفتن کودک را بیشتر کنید. (توصیه میکنیم مقاله بغل کردن کودک را مطالعه کنید.)
-در بحثها کودک را شرکت دهید و از او بخواهید نظرات خود را بیان کند.
-در مورد مشکلات اول با کودک صحبت کنید و دلایل او را بپرسید.
گاه والدین نمیدانند کدام سبک تربیتی را برای فرزندان خود به کار ببرند. از طرفی تغییر سبک تربیتی با توجه به شرایط خاص هر کودک چالشهایی را به همراه دارد. در این زمینه مراجعه به مشاوره کودک جهت آموزش نحوه صحیح تربیت و حل مشکلات رفتاری و ارتباطی کودک شما میتواند راهگشا باشد.