صرع چیست؟

 بیماری صرع یا Epilepsy یک اختلال سیستم عصبی مرکزی (اختلال نورولوژیکی) است که در آن فعالیت مغز مختل شده و موجب تشنج یا بروز دوره ای رفتار ها و احساسات غیر عادی و از دست دادن هوشیاری می شودهر کسی ممکن است دچار صرع شود. صرع می تواند هم زنان و هم مردان را در تمام نژادها، پس زمینه های ژنتیکی و در تمام سنین درگیر کند. یک بار دچار تشنج شدن به معنی این نیست که فرد صرع دارد. برای تشخیص صرع عموماً فرد باید حداقل دو بار ناگهانی و بی دلیل دچار تشنج شده باشد.

انواع مختلف صرع و علائم آن

بیماری صرع به دو نوع اصلی عمومی و کانونی (که در اصطلاح به آن پارتیال می‌گویند) طبقه‌بندی می‌شود. در صورت ابتلای فرد به بیماری صرع، معمولاً حالت‌های مشابه تشنج برای وی به صورت مکرر ایجاد می‌شود. به هر حال، برخی از افراد ممکن است با حالت‌های مختلف تشنج در زمان‌های خاص مواجه شوند.

1-صرع عمومی

این شرایط در صورتی ایجاد می‌شود که یک فعالیت الکتریکی غیر عادی بر تمام مغز یا بخش عمده آن تاثیر گذارد. علائم این مشکل عمومی بوده و بخش زیادی از بدن را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد. انواع مختلف این مشکل به شرح زیر هستند:

-تشنج تونیک- کلونیک (رایج‌ترین نوع تشنج). باعث ایجاد سفتی در کل بدن شده و کاهش سطح هوشیاری و لرزش بدن را به همراه دارد.

-تشنج پنهان. باعث کاهش سطح هوشیاری فرد به میزان محدود می‌شود. این حالت تشنج باعث زمین خوردن فرد نمی‌شود و فقط چند ثانیه ادامه می‌یابد. این مشکل در اکثر مواقع برای کودکان ایجاد می‌شود.

-تشنج ميوكلونيك. در نتیجه انقباض ناگهانی عضلات ایجاد شده و تکان ماهیچه را به همراه دارد.

-تشنج تونیک. باعث کاهش سطح هوشیاری فرد به میزان محدود، گرفتگی و خشکی عضلات، و زمین خوردن می‌شود.

-تشنج آتونیک. باعث لنگیدن و غش کردن فرد شده و اغلب فقط با کاهش سطح هوشیاری به میزان محدود همراه است.

2-صرع کانونی

در موارد ابتلا به صرع کانونی اختلال در فعالیت‌های الکتریکی در یک نقطه مغز آغاز شده و در همان نقطه باقی می‌ماند. بنابراین، در این حالت فرد علائم تشنج را در نقاط خاص بدن با توجه به نقطه تحریک شده از مغز مشاهده خواهد کرد. صرع کانونی دارای حالت‌های اصلی به شرح زیر است:

-تشنج کانونی ساده. در این حالت فرد با تکان‌های عضله یا احساسات عجیب در یک دست یا یک پا مواجه می‌شود. این مشکل می‌تواند مزه غیر عادی یا احساس سوزن سوزن یا مور مور شدن در یک نقطه از بدن را برای فرد به همراه داشته باشد. این شرایط باعث از دست دادن هوشیاری فرد نمی‌شود.

-تشنج کانونی پیچیده. این شرایط معمولاً در یک نقطه از مغز (به نام لوب گیجگاهی) شروع شده اما امکان مشاهده آن در همه نقاط مغز وجود دارد. در نتیجه این وضعیت رفتار فرد برای چند ثانیه تا چند دقیقه عجیب خواهد بود. برای مثال، این شرایط می‌تواند باعث شود فرد با یک جسم فعالیت‌های عجیب انجام دهد، نامفهوم صحبت کند، یا بی‌هدف در خانه حرکت نماید. این شرایط همچنین می‌تواند باعث ایجاد احساسات عجیب همچون ترس برای فرد شده و مشکلات بینایی یا ادراکی برای فرد به همراه داشته باشد.

توجه داشته باشید گاهی اوقات تشنج کانونی می‌تواند به تشنج عمومی تبدیل شود که در اصطلاح به آن تشنج عمومی ثانویه گفته می‌شود.

علائم بیماری صرع

 از آنجا که صرع ناشی از فعالیت غیر طبیعی در مغز است، تشنج ها ممکن است بر روی هر گونه فرایندی که مغز آن را هدایت می کند تاثیر بگذارند.

موارد زیر از نشانه ها و علائم تشنج هستند:

-گیجی موقت

-خیره شدن

-تکان خوردن های غیر قابل کنترل دست و پا

-از دست دادن هوشیاری یا حواس

-علائم روانی مانند ترس، اضطراب یا آشنا پنداری

 علائم ممکن است بسته به نوع تشنج متفاوت باشند. در اکثر موارد شخص مبتلا به صرع هر بار نوع یکسانی از تشنج را تجربه می کند بنابراین علائم در هر دوره‌ مشابه یکدیگر هستند.

علت

در بیش از نیمی از موارد، بیماری صرع هیچ علت مشخصی ندارد. در حدود نیمی از مبتلایان به بیماری صرع، این شرایط به دنبال فاکتورهای مختلفی بروز می کند.اثرات ژنتیک. برخی از انواع بیماری صرع که با نوع تشنجی که فرد تجربه کرده است، طبقه بندی می شوند؛ موروثی هستند. در این موارد اثر ژنتیک محتمل است.

محققین برخی از انواع بیماری صرع را با ژن های مشخصی ارتباط داده اند.  اگر چه تخمین زده شده است که حدود 500 ژن می تواند در این امر نقش داشته باشد. برای بیشتر افراد، ژن ها تنها بخشی از علل بیماری صرع هستند. ژن های مشخص می توانند شخص را نسبت به شرایط محیطی حساس تر کرده که تشنج را تحریک می کنند.

ترومای سر. ترومای سر که بخاطر تصادفات یا آسیب های تروماتیک رخ می دهند، می توانند منجر به بیماری صرع شوند.بیماری های مغزی. بیماری های مغزی از جمله تومورهای مغزی یا سکته که منجر به آسیب مغز می شوند نیز ممکن است منجر به بیماری صرع گردند. سکته علت عمده بیماری صرع در بزرگسالان بالای 35 سال است.بیماری های عفونی. بیماری های عفونی مثل مننژیت، ایدز و انسفالیت ویروسی می توانند منجر به بیماری صرع شوند.آسیب های مادرزادی. پیش از تولد نوزادان به آسیب های مغزی حساس هستند که می تواند ناشی از چندین فاکتور باشد، از جمله: عفونت مادر، تغذیه نامناسب یا کمبودهای اکسیژن. این آسیب های مغزی منجر به بیماری صرع یا فلج مغزی می شود.اختلالات تکاملی. گاهی بیماری صرع می تواند با اختلالات تکاملی مثل اوتیسم و نوروفیبروماتوز مرتبط باشد.

عوامل خطر

فاکتورهای مشخصی می تواند خطر بیماری صرع را افزایش دهد.

-سن. شروع بیماری صرع در اوایل کودکی و پس از 60 سالگی در بالاترین حد است اما می تواند در هر سنی رخ دهد.

-تاریخچه خانوادگی. اگر تاریخچه خانوادگی بیماری صرع دارید، خطر ایجاد اختلالات بیماری صرع در شما افزایش می یابد.

– آسیب های سر. جراحت های سر مسئول برخی موارد بیماری صرع است. شما می توانید با بستن کمربند ایمنی در ماشین و یا پوشیدن کلاه ایمنی در هنگام دوچرخه سواری، اسکی کردن، سواری با موتور سیکلت و یا سایر فعالیت های پرخطر، خطر ابتلا به بیماری صرع را کاهش دهید.

– سکته و سایر بیماری های عروقی. سکته و یا سایر بیماری های عروقی می تواند منجر به آسیب های مغزی شود که بیماری صرع را تحریک می کند. شما می توانید اقداماتی را برای کاهش خطر این بیماری ها انجام دهید، از جمله: محدود کردن دریافت الکل، پرهیز از استعمال دخانیات، رعایت رژیم غذایی سالم، ورزش منظم.

– دمانس. دمانس می تواند خطر بیماری صرع را در افراد مسن تر افزایش دهد.

-عفونت های مغزی. عفونت هایی از جمله مننژیت که سبب التهاب در مغز یا نخاع می شوند، می توانند خطر را افزایش دهند.

-تشنج در کودکی. گاهی تب بالا در کودکی با بیماری صرع در ارتباط است. کودکانی که بخاطر تب بالا تشنج می کنند، عموماً دچار بیماری صرع نمی شوند، اگرچه در تشنج های طولانی، سایر بیماری های عصبی یا تاریخچه خانوادگی بیماری صرع، خطر افزایش می یابد.

تشخیص صرع چگونه است؟

اگر مشکوک هستید که دچار تشنج شده‌اید سریعا به پزشک مراجعه کنید. تشنج ممکن است نشانه‌ی یک مشکل پزشکی جدی باشد. سابقه‌ی پزشکی‌ و علائم‌ شما، پزشک را به انجام آزمایش‌های مناسب راهنمایی می‌کند. معمولا آزمایش‌هایی در حوزه‌ی اعصاب برای تعیین توانایی حرکتی و عملکرد روانی انجام می‌شود.

برای تشخیص قطعی بیماری صرع باید عوامل دیگری را که موجب تشنج می‌شوند نیز به‌خوبی بررسی کرد. به این منظور پزشکان قبل از تشخیص صرع، آزمایش‌هایی برای بررسی دقیق خون مانند شمارش کامل خون (هوموگرام) و مطالعه‌ی شیمی‌ خون نیز صورت می‌دهند. خون برای شناسایی موارد زیر آزمایش می‌شود:

-بررسی نشانه‌های بیماری‌های عفونی؛

-بررسی عملکرد کبد و کلیه‌ها؛

-تعیین سطح گلوکز خون.

آزمایش الکتروانسفالوگرام (EEG) یکی از متدوال‌ترین آزمایش‌ها برای تشخیص صرع است که خوشبختانه درد و فشاری به همراه ندارد. ابتدا دو الکترود به جمجمه متصل می‌شود و از فرد درخواست می‌شود تا عملیات خاصی را انجام بدهد. گاهی‌اوقات نیز این آزمایش در هنگام خواب انجام می‌شود و طی آن عملکرد مغزی فرد ثبت می‌شود. چه فرد تشنج داشته باشد یا نداشته باشد، تغییرات در الگوهای امواج مغزی طبیعی در صرع رایج است.

سایر آزمایش‌های تصویربرداری از مغز برای تعیین دلایل وقوع تشنج و مشکلات مغزی شامل موارد زیر است:

-برش‌نگاری با گسیل پوزیترون؛

-سی‌تی‌اسکن؛

-MRI؛

-مقطع‌نگاری رایانه‌ای تک‌فوتونی.

اگر تشنج به دلایل آشکار و غیرقابل نقض رخ بدهد، معمولا بیماری صرع تشخیص داده می‌شود.

آیا صرع یک بیماری ارثی است؟

در خانواده‌ای که صرع در یکی از فرزندان تشخیص داده می‌شود، احتمال وجود صرع در فرزندان دیگر در مقایسه با خانواده‌ای که به این بیماری مبتلا نیستند، کمی بیشتر است.از طرف دیگر، اگر مادر یا پدر کودک صرع داشته باشند، احتمال ابتلا فرزند به بیماری کمی بیشتر است.در نتیجه، ابتلای پدر یا مادر به صرع، دلیل منطقی و علمی برای بچه‌‌دار نشدن نیست.

ارتباط میان صرع و رفتار چیست؟

کودکان مبتلا به صرع بیش از سایر کودکان مشکلات رفتاری و یادگیری دارند، بااین‌حال نمی‌توان ارتباط کاملا مشخصی میان صرع با رفتار و یادگیری عنوان کرد. ۱۵ تا ۳۵ درصد از کودکانی که به مشکلات ذهنی دچارند صرع را نیز تجربه می‌کنند. شاید ریشه‌ی این مشکلات یکسان باشد.

در برخی افراد، دقایق یا ساعاتی قبل از وقوع تشنج تغییرات رفتاری به‌وجود می‌آید که به‌علت فعالیت غیرعادی مغز در اثر تشنج ایجاد می‌شود، ازجمله:

-تهاجم؛

-بیش‌فعالی؛

-کج‌خلقی؛

-ازدست‌دادن تمرکز.

کودکان مبتلا به صرع سطوحی از ناامنی را در زندگی تجربه می‌کنند، زیرا نمی‌دانند کجا و چه موقع دچار حمله عصبی و تشنج می‌شوند. تشنج در انظار دوستان و همکلاسان استرس‌زاست، از این‌رو این کودکان همواره نگران هستند و اغلب منزوی می‌شوند.

بیشتر کودکان با گذشت زمان یاد می‌گیرند چگونه خود را با شرایط‌شان تطبیق بدهند، اما گوشه‌گیری و انزوای اجتماعی در کودکانی که با این موضوع کنار نمی‌آیند تا بزرگسالی ادامه می‌یابد. ۳۰ تا ۷۰ درصد مبتلایان به صرع از افسردگی و اضطراب یا هردو رنج می‌برند.

داروهای ضدتشنج نیز بر رفتار اثرگذارند؛ تغییر یا تنظیم دارو این مشکل را حل می‌کند. مشکلات و تغییرات رفتاری باید با پزشک در میان گذاشته شوند. شیوه‌ی درمان نیز می‌تواند به‌شکل انفرادی، خانوادگی و همراه با گروهی از بیماران پیگیری شود.

زندگی با صرع چگونه است؟

صرع اختلال مزمنی است که می‌تواند بسیاری از ابعاد زندگی فرد را تحت تأثیر قرار بدهد. در بعضی کشورها قوانینی مبنی بر ممنوعیت رانندگی افراد مبتلا به صرع وجود دارد. البته این قوانین در مناطق مختلف متغیر است.

ازآنجاکه زمان وقوع تشنج مشخص نیست، فعالیت‌های روزانه و استقلال فرد مبتلا به‌شدت تحت تأثیر قرار می‌گیرد؛ برای مثال فرد امکان تردد در یک خیابان شلوغ را نخواهد داشت زیرا موقعیت خطرناکی برای او خواهد بود.

ازجمله سایر مشکلات این بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

-آسیب‌های جدی و دائمی که در اثر تشنج‌های طولانی بالای ۵ دقیقه به بدن وارد می‌شود (بحران صرعی)؛

-خطر عود تشنج بدون هشیارشدن و وقفه در فواصل آن (بحران صرعی یا صرع پایدار)؛

-مرگ ناگهانی که البته تنها در یک درصد افراد مبتلا به‌وقوع می‌پیوندد.

علاوه بر پیگیری و درمان مناسب و مراجعات معمول به پزشک، موارد زیر نیز می‌توانند مفید باشند:

-مشخص‌کردن روند تشنج‌ها با یادداشت‌برداری درباره‌ی حالات، زمان و علائم تشنج‌ها برای قابل پیش‌بینی کردن آنها؛

-استفاده از دست‌بند هشداردهنده هنگام وقوع تشنج برای آگاه‌کردن دیگران؛

-آموزش عملیات و اقدامات لازم در هنگام وقوع تشنج به نزدیکان؛

-کمک‌گرفتن از متخصص برای جلوگیری از افسردگی و اضطراب ناشی از صرع؛

-رژیم غذایی سالم و ورزش‌های مناسب؛

-پیوستن به انجمن‌های حمایت از بیماران مبتلا به صرع.

درمان صرع

زمانی که تشخیص صرع قطعی می‌شود، پزشک بهترین درمان را بر اساس نوع صرع، سن، جنسیت، شغل و شرایط اجتماعی و اقتصادی بیمار آغاز می‌کند.در بیشتر موارد، درمان با یک داروی ضد صرع آغاز می‌شود. حدود نیمی از بیماران با درمان تک دارویی کنترل می‌شوند. حدود 30 درصد از بیماران برای کنترل تشنج‌ها نیاز به درمان دو دارویی یا سه دارویی دارند و مابقی بیماران که نسبت به درمان‌های خوراکی ضد‌صرع مقاوم هستند به درمان‌های دیگری از جمله عمل جراحی نیاز پیدا می‌کنند.

علاوه بر این درمان‌ها، بیمار هم باید تمامی عادات اشتباه زندگی را تغییر دهد.بی‌خوابی زیاد، گرسنگی طولانی‌مدت، استرس و اضطراب زیاد، عدم نوشیدن آب به مقدار کافی، مصرف مشروبات الکلی و مواد تحریک‌کننده مانند اکستازی و کوکایین، عدم پایبندی به مصرف داروهای تجویز شده در زمان مناسب و مقدار تجویز شده می‌توانند احتمال حمله تشنج را بالا ببرد.

 

 برای دریافت وقت مشاوره باکلینیک روانشناختی رسش با شماره۸۸۹۷۰۴۹۴-۰۲۱تماس بگیرید