زبانپریشی
زبانپَریشی یا آفازی (به انگلیسی: Aphasia) اختلال در بیان یا درک زبان بهدنبال آسیب مغزی است. زبان پریشی اختلال زبانی ناشی از آسیب مغزی میباشد. یک نوع آن زبان پریشی ورنیکه است که در آن بخش معنایی آسیب میبیند. به عنوان نمونه گزیده زیر را در نظر بگیرید:
قبل از ورود به خانه، من در یکی اینجا بود. خواهر من گروه در یکی دیگر بود.
ارتباط معنایی بین واژههای عبارت فوق بهشکلی جدی به هم خورده و علت آن نوعی آسیب مغزی است که در دانش معنایی فرد بیمار اختلال ایجاد کردهاست. اما دانش واج شناسی سالم ماندهاست و لفظ فرد گرچه فاقد معنی است اما روان و با مکث و آهنگ مناسب ادا شدهاست. از نظر ساختار نحوی نیز مشکلی ندارد که این ویژگی خاص زبان پریشی ورنیکه است
اگر آسیب مغزی به بخشهایی از مغز وارد شود که با بیان و درک زبانی ارتباط دارند این آسیبها میتوانند منجر به زبانپریشی شوند. زبانپریشی الزاماً بر درجهٔ هوش فرد تأثیری ندارد.
اگر از دست دادن قدرت تکلم کامل باشد به آن زبانپریشی (Aphasia) گفته میشود ولی اگر بخشی از این قدرت از دست برود به آن اصطلاحاً دشگویی (dysphasia) اطلاق میشود.
اغلب زبانپریشیها در پی سکتهٔ مغزی با آسیب نیمکره چپ مغز ایجاد میگردند. مطالعه زبانپریشی از آنجا که به افزایش بینش ما در باب سازماندهی عصبی زبان در مغز میانجامد همواره مورد توجه کارشناسان علوم اعصاب، زبانشناسی و گفتاردرمانی بودهاست. در بیشتر موارد پس انجام اقدامات پزشکی بیماران به خدمات توانبخشی بهویژه گفتاردرمانی نیاز دارند.
علائم زبانپریشی
کسانی که مشکل زبان پریشی دارند بخاطر آسیب مغزی رفتارهایی از خود بروز میدهند. البته باید دانست که بعضی از این نشانهها میتواند بخاطر مشکلاتی چون دیس آرتری یا آپراکسیا باشد. نشانههای زبان پریشی بر اساس محل آسیب مغزی باهم فرق دارند و از نظر شدت و سطح ناتوانی در ارتباط یکسان نیستند. اغلب کسانی که زبان پریش هستند سعی میکنند با استفاده از کلماتی چون “چیز” این مشکل را پنهان کنند. پس وقتی از آنها خواسته میشوند اسم مداد را بگویند ممکن است بگویند چیزی که با آن می نویسند.
-ناتوانی در درک زبان
-ناتوانی در تلفظ
-ناتوانی در صحبت خودبخودی
-ناتوانی در شکل دادن به کلمات
-ناتوانی در نام بردن اشیا
-ناتوانی در سخنرانی
-ناتوانی در تکرار یک عبارت
-ناتوانی در خواندن و نوشتن
مهم:کتاب هیپنوتیزم بالینی
علت زبانپریشیچیست؟
مغز دارای دو نیمکره ی چپ و راست است. در بیشتر افراد نیمکره ی مسئول برای صحبت کردن، نیمکره ی چپ است. که به آن نیمکره ی غالب هم می گویند.
در نیمکره ی چپ مناطق مختلفی وجود دارند که هر یک بخشی از عملکرد گفتار را انجام می دهند.
1-بروکا: بخشی از نیمکره ی چپ است که مسئول بیان کلمات می باشد. یعنی وقتی می خواهیم کلمه ی “توپ” را بگوییم این منطقه الگوی حرکتی آن را برنامه ریزی می کند و می توانیم آن را بگوییم (اگر این بخش درست کار نکند مثلا توپ را می گوییم “پوت”)
2-ورنیکه: بخشی که در درک صحبت دیگران نقش دارد. (اگر درست کار نکند صحبت دیگران را نمی فهمیم! درست مثل اینکه یک ژاپنی با شما صحبت کند)
3-الیاف قوسی: این الیاف ارتباط بین دو بخش بروکا و ورنیکه را برقرار می کنند. در واقع وقتی کسی با شما صحبت می کند شما با ورنیکه آن را درک می کنید، و وقتی بخواهید جواب فرد را بدهید با همکاری ورینکه + الیاف قوسی + بروکا پاسخ فرد را می دهید.
آفازی در نتیجه ی آسیب به این بخش ها از مغز ایجاد می شود.به طور مثال آسیب تکلم بعد از سکته مغزی به دلیل آسیب این مناطق است. علل زیر می تواند منجر به آفازی شود:
-سکته مغزی
-ضربه به سر
-تومور
-بیماری های پیشرونده مغزی
-زوال عقل ( مانند آلزایمر و..)
-اختلالات متابولیک
-عفونت های مغزی
همچنین موارد زیر می تواند در ایجاد آفازی تاثیرگذار باشند:
1-زمینه ی ژنتیکی
2-استرس و تنش زیاد
3-کم خوابی مستمر
4-بیماری دیابت
5-کلسترول بالا
6-فشار خون بیش از اندازه
7-مصرف سیگار
8-مصرف زیاد موادی مانند (الکل، چربی، نمک و…)
آفازی چگونه تشخیص داده می شود؟
پس از آسیب فرد، پزشک متخصص با توجه به نوع آسیب، علائم و شدت آسیب دیدگی، دستور تصویربرداری مغزی را می دهد. با توجه به تصویربرداری مغزی سی تی اسکن CTscan و یا MRI می توان نواحی آسیب جمجمه، عروق و بافت مغز را تشخیص داد.
با توجه به جایگاه آسیب، سپس بررسی آفازی انجام می گیرد. از مهمترین عوامل جهت ارزیابی صحیح، سطح هوشیاری فرد می باشد. در صورتی که فرد هوشیار نباشد نمی تواند به سوالی هم پاسخ دهد.
پس از آن بررسی سطح درک شنوایی فرد انجام می شود. اینکه فرد چقدر نسبت به صحبت های دیگران درک دارد.
سپس ارزیابی صحبت کردن و بیان بیمار انجام می شود.
در صورتی که فرد مشکوک به آفازی باشد به گفتاردرمانگر ارجاع داده می شود. تشخیص نوع آفازی عموما با گفتاردرمانگر می باشد. همچنین درمان صحبت کردن این بیماران نیز با گفتاردرمانگر است.
فازی چه اختلالات همراهی می تواند داشته باشد؟
بسته به اینکه آفازی در نتیجه ی چه عاملی ایجاد شده باشد اختلالات همراه آن متفاوت است. بطور کلی موارد همراه شامل:
-
فلجی در نیمه ی بدن (بیشتر فلجی سمت راست بدن)
-
مشکلات بلع و غذا خوردن
-
کوری نیمه ی بینایی
-
دیزارتری
-
آپراکسی
-
تشنج
انواع آفازی
گروهی از افراد مبتلا به زبان پریشی در به کار بردن واژه ها و جملات با مشکلات روبرو می شوند ( زبان پریشی بیانی).
برخی هم در درک گفته های دیگران مشکل دارند ( زبان پریشی دریافتی).
گروهی از افراد زبان پریش هم در استفاده از کلمات و هم در درک گفته ی دیگران به تقلا می افتند ( زبان پریشی کلی).
ممکن است زبان پریشی، زبان شفاهی ( سخن گفتن و درک) یا زبان نوشتاری ( خواندن و نوشتن ) را تحت تأثیر قرار دهد. به طور معمول،
خواندن و نوشتن بیشتر از سخن گفتن و درک صدمه می خورند.
زبان پریشی از میزان خفیف تا شدید دیده می شود. شدت مشکلات ارتباطی بستگی به مقدار و مکان ضایعه در مغز دارد.
فرد مبتلا به آفازی خفیف
• ممکن است بتواند در بیشتر نشست ها از پس مکالمات طبیعی بربیاید.
• ممکن است در شرایطی که گفته ها طولانی یا پیچیده باشند از درک زبانی عاجز بماند.
• ممکن است در پیدا کردن کلمات برای بیان منظور خود یا یک ایده مشکل داشته باشد
( به این حالت آنومی یا اختلال در نامیدن گفته می شود ) . این وضعیت شبیه آن است که شما احساس کنید کلمه مورد نظرتان “نوک زبان شماست.”
فرد مبتلا به زبان پریشی شدید
• ممکن است از هر چه به او گفته می شود، هیچ درکی نداشته باشد.
• ممکن است گفتار محدودی داشته یا اصلاً صحبت نکند.
• ممکن است عبارات معمول و شایع مانند، “بله” ، “خیر” یا “سلام” را تا حد زیادی صحیح بیان کند.
ویژگی های زبان پریشی بیانی
• فقط در حد تک کلمه صحبت می کند. ( مثلاً نام اشیا)
• با عبارات کوتاه و یا قطعه قطعه صحبت می کند.
• واژه های کوچک مانند حروف ربط و اضافه ( “و” ، “از” ، “تا” ) را حذف می کند. ( به همین دلیل گفتارش “تلگراف” مانند می شود)
• ترتیب قرارگیری کلمات در جملات و عبارات را به هم می ریزد.
• کلمات یا صدا ها را تغییر می دهد ( مثلاً به جای “میز” می گوید “تخت” یا به جای “لباس شویی” می گوید “شباس لویی” )
• کلمه سازی می کند (کلمات نامفهوم )
• کلمات با معنی و بی معنی را به دنبال هم و به صورت روان ولی بی معنی ردیف می کند.
ویژگی های زبان پریشی دریافتی
• برای درک پیام های کلامی به وقت بیشتری نیاز دارد. ( مثل اینکه از یک زبان خارجی ترجمه می شود )
• دنبال کردن گفتار سریع برایش بسیار مشکل است. ( مثل اخبار رادیو و تلویزیون )
• پیچیدگی های زبانی را به غلط تعبیر می کند یا از ضرب المثل ها معنی تحت اللفظی برداشت می کند . ( مثل سنگ از آسمان می بارد.)
• سرخوردگی فرد زبان پریش و شنونده، ممکن است به شکست در برقراری ارتباط منجر شود.
در بیشتر موارد، فرد زبان پریش از هر دو شکل بیانی و درکی زبان پریشی به درجات مختلف رنج می برد.
مهم:مشاوره آنلاین
