پیش فعالی چیست:
بیش فعالی که به اختصار ADHD خوانده می شود نوعی اختلال شایع است که حدود هشت تا ۱۰ درصد کودکان را مبتلا می کند.برای دانستن تفاوت بین بیش فعالی و اوتیسم مقاله (اوتیسم | علائم بیماری اوتیسم در کودکان) کلیک کنید
این بیماری در پسران شایعتر از دختران است که هنوز دلیل اصلی آن مشخص نشده است. ویژگی های اولیه بیش فعالی از سال های اولیه رشد یعنی قبل از ورود به مدرسه شروع می شود.
کودکان پیش فعال مغزشان متفاوت است:
اختلال بیشفعالی- کمتوجهی یک بیماری عصبی-رفتاری است با 2 مولفه: بیشفعالی و بیتوجهی یا نداشتن تمرکز. برخی از این کودکان به صورت واضح فعالیت زیادی دارند و برخی هم توانایی تمرکز ندارند اما بیشتر آنها هر دو مشکل را با هم دارند.
این بچهها مغز ماشین فراری را دارند اما با ترمز دوچرخه. ذهن آنها در حال مسابقه است اما نمیتوانند در زمان لازم سرعتشان را کم کنند. اسکنهای متعدد نشان میدهد
بخشی از مغز کودک دچار اختلال که به کنترل رفتار کمک میکند، موجب تمرکز میشود و آنچه نیاز به انجام آن دارد را طبقهبندی میکند، کمی کوچکتر است
علاوه بر این انتقالدهندههای عصبی شیمیایی مغز مانند سروتونین، دوپامین و نوراپینفرین که
پیام را از یک قسمت مغز به قسمت دیگر میفرستند در آنها دچار کمبود است
بنابراین برای مثال اگر معلم یک آموزش 5 مرحلهای به کودک بدهد، او ممکن است
تنها بتواند 2 مرحله اول را انجام دهد و توالی کارهای بعدی را از دست بدهد.
علت و عوامل موثر در به وجود آمدن بیش فعالی در کودکان:
دلیل بیش فعالی کودکان ترکیبی از عوامل ژنیتیکی و محیطی می باشد.این کودکان در بخش هایی از مغز دچرا نقس جزئی هستند. از عوامل محیطی که می تواند در بروز بیش فعالی در کودکان موثر باشد می توان به موارد زیر اشاره داشت:
- سیگار کشیدن مادر باردار
- استنشاق دود سیگار توسط مادر باردار
- مصرف الکل در دوران بارداری توسط مادر
- وجود این اختلال در نزدیکان و خویشاوندان
- مسمویت ناشی از سرب موجود در هوا حاصل از دود اتومبیل ها و آلودگی هوا
- مصرف غذاهای محتوی افزودنی هایی مانند شیرین کننده های مصنوعی، رنگ دهنده های خوراکی
- مواد نگهدارنده غذایی و جلوگیری کننده از فاسد شدن غذا و…
علائم بیش فعالی کودکان:
موارد زیر میتوانند از نشانه های بیش فعالی باشند درحالیکه هیچ کدام از این نشانه ها به تنهایی یا حتی
چندین مورد باهم نمیتواند نشانه کودک بیش فعال باشد. درصورت مشاهده ی این علائم برای پیگیری بیشتر به پزشک مرتبط مراجعه کنید اما درباره ی زدن برچسب بیش فعالی بر کودک بسیار محتاط باشید.
- قطع پی در پی گفتوگو و مکالمه بزرگ ترها
- پاسخ دادن به سؤال، پیش از آنکه جمله سؤالکننده به پایان برسد
- بی صبری و بی تحملی شدید طوری که هر آنچه طلب کرد، باید در همان لحظه آن را دریافت کند
- پرحرفی
- مدام در حال حرکت و جنبوجوش بودن
- بیصبری و نداشتن تحمل برای ایستادن در صف و رعایت نوبت
- عصبی و حساس بودن و مرتب پایین و بالا پریدن
- هل دادن بقیهی کودکان
- برهم زدن بازی بقیه
- انجام تکلیفهای مدرسه بدون توجه و دقت
- (قاپیدن) وسایل و اسباب بازی های کودکان دیگر
- نداشتن مهارتهای لازم در برقراری ارتباطهای اجتماعی با دیگران
- گمکردن وسایل شخصی
- از این شاخه به آن شاخه پریدن
بیش فعالی کودکان
انواع اختلال بیش فعالی:
بیش فعالی دارای ویژگی های بارزی است که شامل پرتحرکی، کمبود توجه و تمرکز، بروز اعمال ناگهانی و غیرقابل پیش بینی می شود. این اختلال سه نوع است؛
اختلال اول: در گونه اول که کودک فقط در توجه و تمرکز مشکل دارد.
اختلال دوم: در نوع دوم فقط پرتحرکی دیده می شود و بالاخره نوع ترکیبی که کودک هم پرتحرک است و هم مشکل توجه و تمرکز دارد این اختلال در کودکان دبستانی و در پسرها سه تا پنج برابر شایع تر از دختران است و بیشتر در پسران اول خانواده مشاهده می شود.
اختلال سوم: معمولا اختلال از سه سالگی به بعد تشخیص داده می شود. کودکان مبتلا در دوره شیرخواری اکثرا پرتحرک هستند و دست ها و پاهای خود را زیاد حرکت می دهند؛ کم خواب، کم غذا هستند و زیاد گریه می کنند.
انواع بیش فعالی در کودکان:
بیش فعالی عموما به دو دسته تقسیم بندی میشود :
1-نوع اول بیش فعالی Hyper Active Disorder – HD
این گروه معمولا فعالیت بالایی دارند اما در رابطه با تمرکز مشکلی ندارد که از نشانه های آن می توان علائم ذیل را ذکر کرد:
- دست و پای بی قرار (غالبا با دستهای خود بازی میکند)
- ترک صندلی یا ترک محل نشستن
- بالا رفتن از دیوار راست
- نمی توانند بی سر و صدا باشند (مدام در حال صدا در آوردن هستند)
- در حال حرکت به نظر میرسند (سرگردانند)
- زیاد حرف میزنند
- تحمل انتظار ندارند به عنوان مثال قبل از پایان سوال، جواب می دهند
- تخریبگرند و ازین کار لذت می برند
- بدون فکر و بدون توجه به عواقب، کارشان را انجام می دهند
- نوبت را رعایت نمی کنند
2-نوع دوم بیش فعالی Attention Deficit Disorder-ADD
این گروه بر خلاف گروه قبلی فعالیت بالایی ندارند اما در توجه و تمرکز دچار مشکلند. در حقیقت این افراد حضور فیزیکی دارند اما فکر و حواسشان جای دیگری است و معمولا به اسم نابغههای کودن شناخته می شوند که از نشانه های آن می توان علائم ذیل را ذکر کرد:
- از روی بی دقتی دچار اشتباه میشوند
- در حفظ توجه بیش از ۵ دقیقه مشکل دارند
- گوش نمی دهند و فقط تظاهر به گوش دادن می کنند
- از خود عکس العملهای سریع نشان میدهند به عنوان مثال در هنگام گوش کردن ناگهان سر خود را برمی گردانند
- در سازماندهی برنامه ها مشکل دارند
- اغلب وسایلشان را گم می کنند
- بسیار فراموشکارند
- با کوچکترین محرکی مثل بوق ماشین یا صدای تیک تاک ساعت حواسشان پرت می شود
- دستورات داده شده را پیروی نمیکنند (درکدستور ندارند)
- خواب کمی دارند.
راه تشخیص نوع اول بیش فعالی:
اختلال بیش فعالی بیماری پیچیده ای است و اغلب تشخیص داده نمیشود. برای تشخیص این افراد و
مشخص شدن روند درمان، بایستی تمام عواملی که ذکر شده در فرد دیده شود که عبارتند از:
- حداقل ۶ نشانه از نشانههای ذکر
- نشانه های تشخیص داده شده به مدت شش ماه تداوم داشته باشند
- حداقل دارای ۵ سال سن باشند
- شروع علائم قبل از ۷ سالگی باش
راه تشخیص نوع دوم بیش فعالی:
برای تشخیص این افراد و مشخص شدن روند درمان، بایستی تمام عواملی که ذکر شده در فرد دیده شود که عبارتند از:
- حداقل ۶ نشانه از نشانههای ذکر شده در بالا را داشته باشند
- نشانههای تشخیص داده شده به مدت نه ماه تداوم داشته باشند
- حداقل دارای ۵ سال سن باشند
- شروع علائم قبل از ۷ سالگی باشد
- شایان ذکر است که در برخی موارد دسته دیگری از افراد بیش فعال نیز مشاهده میشود که ترکیبی از دو گروه توضیح داده شده می باشد و علائم مشترکی از هر دو گروه را دارا هستندو
و تحت عنوان ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder) شناخته میشود.
فرق دختران با پسران در این اختلال:
پسران سه برابر دختران در معرض این اختلال هستند و به طور معمول دختران 5 سال بعد از پسران تشخیص داده میشوند. دختران بینظم و ساکت کمتر به چشم میآیند حتی اگر اختلالشان به اندازه پسران باشد.
بیتوجهی و نادیده گرفتن موضوعات پیرامون از علائم اختلال در دختران مبتلا به بیشفعالی است.
در پسران به جای آن انجام و بروز حرکات و رفتارهای متفاوت و غیرمنطقی بدون انگیزه قبلی و برنامه عاری از فکر انتظار میرود.
در دوران دبستان دخترانی با اختلال بیشفعالی، کودکانی کمدقت یا بیدقت هستند،
همچنین در آموختن مهارتهای آموزشی و حل مسائل ضعیف بوده
و به جزئیات و موضوعات محیط پیرامون خود توجه ندارند، کمتر توجه میکنند
و با تمام کردن کارها مشکل دارند اما آنها معمولا پرخاشگر نیستند.
دختران قرار نیست کیف مدرسهشان را در زمین بازی جا بگذارند یا دفتر مشقشان کثیف باشد.
اثر بیش فعالی کودک بر خواهر و برادر:
به دلیل این رفتارها، خواهران و برادران کودکان بیش فعال، با چالشهای زیر مواجه میشوند:
- در بیشترِ موارد، به نیازهای آنها کمتر از نیازهای کودکان بیش فعال توجه میشود.
- ممکن است زمانی که مرتکب اشتباهی میشوند، با شدت بیشتری با آنها برخورد شود و موفقیتهایشان، کمتر مورد توجه قرار گیرد یا عادی و بدیهی تلقی میشود.
- ممکن است از آنها خواسته شود تا دستیار پدر و مادر باشند و زمانی که از خواهر یا برادر بیش فعالی که تحت نظارت آنهاست، رفتار اشتباهی سر میزند، والدین، آنها را سرزنش کنند.
در نتیجه، ممکن است که علاقهی این کودکان نسبت به خواهر یا برادر بیش فعال خود، آمیخته با حس حسادت و رنجش باشد.
اثر بیش فعالی کودک بر والدین:
داشتنِ کودک بیش فعال، به شیوههای گوناگونی، بر والدین نیز تاثیر میگذارد:
- ممکن است برآورده کردنِ خواستههای کودکِ بیش فعال، از نظر فیزیکی طاقتفرسا باشد.
- ممکن است کنترل و نظارت بر فعالیتها و اعمال کودک، از نظر روانی طاقتفرسا باشد.
- ناتوانی کودک در «گوش دادن» به دیگران، آزاردهنده است.
- رفتارهای کودک و آگاهی شما از نتایج آن رفتارها، میتواند شما را مضطرب و پریشان کند.
- اگر میانِ اخلاق و خصوصیات شما و کودک بیش فعال تان، تفاوتهای اساسی وجود داشته باشد، پذیرش رفتارهای کودک، برای شما دشوارتر میشود.
- گاهی ناتوانی در کنترل کودک، موجبِ خشمگین شدن شما میشود، و پس از آن به دلیل خشمگین شدن از کودک، احساسِ گناه میکنید.
پیامد های پیش فعالی در آینده کودک:
در صورت عدم معالجه و بی توجهی به کودک بیش فعال، احتمال اینکه این افراد در آینده بتلا به افسردگی
شدید مبتلا شوند بسیار زیاد است یا در دوره نوجوانی و جوانی خود رفتار های ضد اجتماعی و حتی بزهکارانه از آنان دیده شود.
در دوران مدرسه بیش فعالی در کودکان بیشتر مشکل آفرین می شود چرا که این کودکان
در تمرکز و توجه مشکل دارند. تمرکز کافی برای گوش دادن به درس ندارند و مدام در فکر خیال خود می باشد و برای بیرون رفتن اجازه می خواهند.
این بچه ها نمی توانند روی صندلی بنشینند و آرام و قرار ندارند. معمولا پر حرف هستند و مدام سر کلاس با دوستان خود حرف می زنند
و به همین دلیل از لحاظ تحصیلی معمولا بسیار افت می کنند و با مشکل مواجه می شوند و پدر و مادر خود را نیز در خانه خسته می کنند.
برای شناخت بیشتر زمینه بیش فعالی بزرگسالان کلیک کنید.
والدین رفتار کودک خود را با دقت مورد بررسی قرار دهند و تنها در صورتی که نشانه و علائم بیش فعالی
را در مدتی طولانی در کودک خود مشاهده کردند و با یک متخصص مشاوره روانشناسی مشورت کنند
تا بتوانند دریابند که کودکاشان اختلال بیش فعالی را دارد یا نه؟ در غیر اینطورت نمی توان به هر کودک پر تحرکی برچسب بیش فعالی را زد.
جمع آوری مقاله:فاطمه غضنفریان
برای دریافت وقت مشاوره باکلینیک روانشناختی رسش با شماره۸۸۹۷۰۴۹۴-۰۲۱تماس بگیرید