بادوست خیالی کودکان چیکار کنیم؟
احتمالا تمام والدین تجربه جالبی از دوست خیالی کودک دارند. تقریبا تمام بچهها از یک سن خاص شروع به ارتباط با یک دوست خیالی میکنند و این رابطه خیالی ممکن است تا چند سال هم طول بکشد.فرزند شما هم صاحب دوستی بامزه، خوشاخلاق و با ویژگیهای جالب اما خیالی است؟ اگر پاسخ شما مثبت است، باید بدانید که دوست خیالی کودک چیز عجیب و غریبی نیست و تنها برای کود شما اتفاق نیافتاده است. خیلی از کودکان، این نوع از دوستی را تجربه میکنند و شخصیتی غیرواقعی همیشه با آنها همراه است. دوستی که در مهمانی، مهدکودک و باغ وحش با او است و بعضا باعث میشود که اوقات خوشی برای کودکت رقم بخورد. اما علت چیست؟
دوست خیالی از کجا می آید؟
در سنین کودکی، یعنی قبل از مدرسه و دوران پیش دبستانی، کودک تخیل فعالی دارد. او به خیلی چیزها مثل وجود عمو نوروز اعتقاد دارد. دوست خیالی هم دقیقا شخصیتی مثل عمو نوروز یا مثلا بابانوئل است که برای کودک حضوری جدی دارد. در این مقطع سنی، کودکان باید تغییرات و تحولات زیادی را تجربه کنند. در حقیقت، موضوعات و چالشهای جدید وارد زندگی کودک میشود که دست و پنجه نرم کردن با آنها برای کودکان کمی دشوار است. دوستان خیالی باعث میشوند که مواجهه با چالشهای تازه زندگی برای کودک آسانتر شود. وجود دوست خیالی موجب میشود تا کودک در رویارویی با تاریکی، ترس از دستشویی رفتن و کارهایی مانند آن تنها نباشد و شخصیتی، هر چند خیالی، به او قوت قلب بدهد.
ماهیت دوستان خیالی
دوست خیالی شکل گرفته در ذهن کودک، میتواند هر نوع تصویر، ماهیت و اندازهای داشته باشد. شاید یک انسان، حیوان، شخصیت کارتونی، یا تجسمی از یک اسباب بازی مورد علاقه کودک باشد، خیال پردازی کودکان حد و مرز ندارد.این دوست ممکن است در خانه همراه کودک زندگی کند یا در موقعیتهای خاصی ظاهر شود. بدون هیچ دلیل قابل درکی ظاهر میشود و دوباره بدون دلیلی خاصی موقتا دور میشود. از نظر زمانی نیز ممکن است فقط چند ماه با کودک باشد یا دوستی کودک با او تا سه سال نیز طول بکشد. برای درک بهتر این مسئله توصیه میکنیم به مقاله دنیای کودکان مراجعه کنید.
دوست خیالی کودک را بیشتر بشناسید
شخصیت دوست خیالی کودک شما، خیلی چیزها را درباره شخصیت خود کودک روشن خواهد کرد. پس نسبت به این دوست، علاقه و اشتیاق نشان بدهید و دربارهاش سؤال کنید. دوست خیالی کودک دارای ترسها، علائق، احساسات و رفتاری مشابه کودک شما است. پس هر چه درباره او بیشتر بدانید، انگار درباره فرزندتان شناخت بهتری پیدا کردهاید. البته حواستان باشد که در ابراز علاقه و کنجکاوی نسبت به دوست تخیلی فرزندتان، حد تعادل را رعایت کنید. زیرا ممکن است توجه بیش از حد به او باعث حسادت یا طولانیتر شدن حضور این خیال در زندگی فرزندتان شود. رعایت تعادل در برقراری ارتباط با این دوست خیالی، باعث قوی شدن قدرت تخیل کودک هم میشود.
واکنش والدین در برابر دوست خیالی
«جون» دختر ۳سالۀ «آنا سیل» (Anna Sale) سازنده و یک مجری پادکست موفق است. نام دوست خیالیِ جون «سالاد» بود. سالاد موهایی قرمز داشت و ۴ساله بود. اولین بار وقتی سالاد «ظاهر شد» که انگار یکی از اعضای خانواده بود و اجازه نمیداد بقیه بهموقع از در خارج شوند. جون از علاقهٔ سالاد به ملحق شدن به خانواده برای بیرون رفتن میگفت، اما طبق گفتۀ جون، سالاد به کمی تشویق نیاز داشت تا بتواند آنها را همراهی کند. آنا گفت: «اولین بار که سالاد خودش را نشان داد، دورهای بود که نمیتوانستیم خانه را ترک کنیم. بنابراین همه با هم باید میگفتیم “یالا سالاد!” و پیش از خروج، منتظر او میماندیم.»
اما در اکثر مواقع، سالاد عضو مطلوب و سرگرمکنندهٔ خانواده است. سالاد خواهر کوچکتری به نام «کتاب» و والدینی به نامهای «بابی» و «ایو» (ایو اسم خواهر تازهبهدنیاآمدهٔ جون هم هست) دارد. همهٔ آنها در یک آسیاببادی در آن طرف خیابان زندگی میکنند. بیشتر وقتها، تا با سالاد صحبت نکنید او هم ساکت است و حرفی نمیزند. سالاد تقریبا همه جا همراه جون است (بهجز سفر اخیر جون و خانوادهاش که سالاد در خانه خودشان ماند). اما آنا معتقد است وجود سالاد به جون در یادگیری دوستی و داستان گویی کمک میکند.
«ک. ب. هویل» (K. B. Hoyle) رماننویس است. «ادموند»، کوچکترین فرزند او، کمی بعد از آغاز ۴سالگیاش، با یک مردماهی/ خونآشام نامرئی به نام «اِد» دوست شد. هویلِ ۳۶ساله معتقد است که اِد (که سر خونآشام و بدن ماهی را دارد) در فرم تحقق آرزوی ادموند ظاهر شده است. هویل میگوید: «ادموند بارها و بارها میگفت که اِد یخچالی دارد که همیشه پر از خوراکی است. اگر اجازه میدادم، ادموند مدام مشغول خوردن بود. ظاهرا او میخواهد دوست خیالیاش چیزی داشته باشد که او نمیتواند داشته باشد.»
اگرچه ادموند و خانوادهاش در آلاباما زندگی میکنند، اِد ساکن یک خانهٔ بزرگ با ارواح بیشمار در داکوتای جنوبی است. هویل فکر میکند این جزئیات، از سفر زمینیِ خانواده در تابستان قبل به پارک ملی بدلندز سرچشمه میگیرد. او برای سرگرم کردن چهار پسرش در طول سفر طولانیشان، کتاب صوتی هابیت (The Hobbit) را پخش کرد. زمانی که آنها به خانه بازگشتند، ادموند به پوستر هابیت که روی دیوار محل کار هویل نصب بود اشاره کرد، آن را بدلندز نامید و مدعی شد که اِد آنجا زندگی میکند.
با دوست خیالی کودکمان چه کنیم؟
گاهی ممکن است دوست خیالی کودک والدین را نیز درگیر کند. در این شرایط والدین باید دوست خیالی کودک را بپذیرند اما سعی کنند وارد تعامل با او نشوند. ممکن است کودک از والدین بخواهد کاری را مثل باز کردن در یا گذاشتن غذا برای دوست خیالی او انجام دهند.
والدین در این شرایط میتوانند به جای انجام کاری که کودک خواسته از او بخواهند این کار را خودش برای دوست خیالی خود انجام دهد. با این کار تخیلات کودک سرکوب نمیشود و کودک از مزایای وجود او بهرهمند است و در عین حال خیالی بودنش نیز حفظ میشود.
گاهی کودک والدین را در موقعیتی قرار میدهد که باید با دوست خیالی اش صحبت کنند. مثلا ممکن است کودک بگوید در مسأله ای باید نظر دوستش را بپرسد و یا حتی پرسیدن نظر دوستش را به والدین محول کند. در این شرایط والدین میتوانند به کودک بگویند که نظر خودش برای آنها مهم است و میخواهند به جای دوستش با خودش صحبت کنند.
کودکانی که دوست خیالی دارند ممکن است دوست خود را در اشتباهات خود به عنوان مقصر معرفی کنند. در این شرایط والدین باید صراحتا به کودک بگویند دوستش نمیتواند این کار را انجام دهد و بعد از آن از خود کودک بخواهند که اشتباهش را جبران کند.
مثلا اگر کودکی پخش کردن اسباب بازی در اتاق را به گردن دوست خیالی خود میاندازد باید به او گفت که دوستش نمیتواند این کار را کند و از خودش بخواهند که وسایلش را از اتاق جمع کند
ویژگیهای دوستان خیالی
دوستان خیالی ویژگیهایی دارند که ممکن است در دیگران به خاطر داشتن شخصیت مستقل از ذهنیت کودک وجود نداشته باشد. این ویژگیها باعث میشود کودک به او علاقه و وابستگی زیادی پیدا کند. برخی از این ویژگیها عباتند از:
_به حرفهای کودک گوش میکند و میپذیرد.
_از کودک در موقعیتهای مختلف حمایت میکند.
_با او بازی میکند و در بازی از قوانین کودک تبعیت کامل میکند.
_قادر به انجام کارهایی است که خود کودک نمیتواند انجام دهد.
_به طور ویژه به کودک اختصاص دارد.
_اشتباهات کودک را به روی او نمیآورد یا او را قضاوت نمیکند.
دوست خیالی آینه کودک است
کودکانی که دوست خیالی دارند از دیگر همسالان خود اجتماعیتر هستند و در برخورد با آنها همدلی بیشتری از خود نشان میدهند. همچنین بزرگسالانی که در کودکی دوست غیر واقعی داشتهاند دوستان بهتری میشوند و به دوستان خود و نیازهای آنها اهمیت بیشتری میدهند. علاوه بر این ویژگیهای کلی بازیهایی که کودک با دوست خیالی میکند و شیوه صحبت و برخورد او با دوست خیالی میتواند والدین را از احساسات درونی و علایق کودک آگاه کند.
دوست خیالی مشکل ساز
برای اکثر کودکان داشتن دوست خیالی در سنین پایین کاملا طبیعی محسوب میشود اما در بعضی موارد ممکن است این دوست خیالی نشانهای از یک مسأله باشد که نیاز به بررسی بیشتر دارد. در مواردی کودک بعد از یک حادثه یا شرایط سخت برای خود دوست خیالی میسازد. این مسئله میتواند هشداری برای اختلال استرس پس از سانحه باشد. برای آشنایی با نشانههای اختلال استرس پس از سانحه کلیک کنید.
ممکن است کودک از رفتارها و آزارهای دوست خیالی خود شکایت کند؛ این شرایط نیز میتواند نشان از مشکل و یا وجود تنش روانی در کودک باشد. افسردگی کودک و یا اضطراب در این کودکان باید مورد بررسی قرار بگیرد. در این شرایط بهبود وضعیت کودک تنها با مراجعه به مشاوره کودک امکانپذیر است.بنابراین توصیه میکنیم برای تشخیص درست و درمان به موقع به مشاوره کودک مراجعه کنید.