اختلال پانیک یا حمله پانیک هجوم ناگهانی وحشت زیاد است که باعث بروز واکنشهای فیزیکی در بدن میشود. با این همه، این نوع حملات معمولاً خطر جدی به حساب نیامده و علت مشخصی هم ندارند. این نوع حملات بسیار ترسناک بوده و فرد احساس میکند که کنترل خود را از دست داده، دچار حملهی قلبی شده و یا حتی دارد میمیرد.
حمله پانیک ناتوانکننده بوده و منجر به بیحرکتی فرد خواهد شد. در هنگام حمله، ضربان قلب سریع و محکم خواهد شد، فرد قادر به تنفس نیست و احساس میکند دارد میمیرد یا دیوانه میشود.
حمله پانیک غالباً ناگهانی، بدون هشدار قبلی و بعضی اوقات حتی بدون وجود عاملی تحریککننده رخ میدهد.حتی ممکن است فرد در هنگام خواب و استراحت دچار وحشتزدگی شود.
بسیاری از مردم یک یا دو حمله پانیک را در طول زندگی تجربه میکنند و بعد از آن و زمانی که شرایط استرسزا رفع شد، مشکل آنها به خودی خود برطرف میشود. اما اگر حملات ادامهدار، غیر منتظره و طولانی باشد، احتمالاً شخص به اختلال پانیک (panic disorder) مبتلا شده است.
حملات پانیک به خودی خود کشنده نیستند؛ ولی میتوانند ترسناک بوده و کیفیت زندگی را تحت تاثیر خود قرار دهند. از طرفی درمان اختلال پانیک بسیار کارگشا خواهد بود.
تشخیص اختلال پانیک
لزوماً همه افرادی که وحشتزدگی را تجربه میکنند به اختلال پانیک مبتلا نیستند. برای تشخیص اختلال پانیک باید به این عوامل توجه کرد:
- شما مرتب به حملههای وحشتزدگی غیر منتظره دچار میشوید.
- فاصله بین دو حمله یک ماه باشد و به دلیل نگرانی از تکرار دوباره، حمله ایجاد شده باشد. فرد مدام هراس داشته باشد که حمله دوباره تکرار شود و به همین دلیل کنترل خود را از دست داده، حالت جنون پیدا کرده و یا احساس کند قرار است دچار حمله قلبی شود. از طرفی تغییرات عمده در رفتار فرد، مانند دوری کردن از موقعیتهای تحریککننده حمله پانیک هم باید مورد توجه قرار گیرند.
- حملهی پانیک در نتیجه مصرف دارو، بیماری یا دیگر مشکلات روانی مانند هراس اجتماعی (social phobia) یا اختلال وسواس فکری یا عملی (obsessive-compulsive disorder) ایجاد نشده است.
نشانهها و علائم حملههای پانیک
حملات پانیک معمولا هنگامی رخ میدهند که در خانه نیستید، ولی اصولا ممکن است در هر جا و هر زمانی اتفاق بیفتند. ممکن است در حال خرید در مغازه باشید، در خیابان قدم بزنید، در حال رانندگی باشید، یا در خانه روی مبل لم داده و در حال تماشای تلویزیون باشید.
نشانهها و علائم حملهی پانیک ناگهانی ظاهر میشوند و معمولا ظرف ده دقیقه به حداکثر میرسند. بیشتر حملات پانیک بعد از ۲۰ دقیقه تا نیم ساعت به پایان میرسند و معمولا بیشتر از یک ساعت طول نمیکشند. یک حملهی پانیک کامل شامل تعدادی از علائم زیر است:
- کوتاه شدن نفسها و نفسنفس زدن؛
- تپش قلب یا افزایش ضربان قلب؛
- درد یا ناراحتی در قفسهی سینه؛
- لرزیدن؛
- احساس خفگی؛
- احساس غیر واقعی بودن یا جدا بودن از محیط اطراف؛
- عرق کردن؛
- تهوع یا دلآشوبه؛
- احساس گیجی، غش کردن؛
- احساس بیحسی یا مورمور شدن؛
- احساس سرما یا گرمای شدید؛
- ترس از مرگ، از دست دادن کنترل یا دیوانه شدن.
عوامل خطر در ایجاد اختلال پانیک
نشانههای اختلال هراس، اغلب در اواخر دوره نوجوانی یا در اوایل بزرگسالی آغاز میشوند و شیوع آن در زنان نسبت به مردان بیشتر است.
عواملی که ممکن است خطر حمله ی پانیک و یا اختلال هراس را افزایش دهند، عبارتند از:
- وجود سابقه حمله عصبی یا اختلال هراس در خانواده
- استرس زیاد در زندگی در اثر بیماری یا مرگ یکی از عزیزان
- یک حادثه روحی آسیب زا، مانند تجاوز جنسی و یا تصادف جدی
- تغییرات بزرگ در زندگی مانند طلاق یا به دنیا آمدن فرزند جدید
- کشیدن سیگار و مصرف بیش از حد کافئین
- خاطره سوء استفاده جنسی یا فیزیکی در کودکی
درمان حملات پانیک
حملات پانیک قابل درمان هستند و با چند جلسه روان درمانی (تعداد جلسات بستگی به بیمار و روش درمانی دارد) فرد به بهبودی کامل میرسد. از دارو نیز برای درمان استفاده میشود، اما به دلیل آن که بعد روانی دلیل اصلی بروز وحشت زدگی است، برای درمان پانیک حتما نیاز به مشاوره روانشناسی میباشد. بخشهایی از درمان پانیک با درمان فوبیا همپوشانی بالایی دارد. برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه درمان فوبیا کلیک کنید.
1. درمان حملات پانیک به روش رفتار آگاهانه
یکی از موثرترین روشهای درمان اختلالاتی همچون پانیک و فوبی مکانهای باز، درمان به روش رفتار آگاهانه است. در این روش به شما کمک میشود تا بتوانید واقع بینانهتر به ترسها و موقعیتهای وحشت آور بنگرید.
مثلا اگر شما در حین رانندگی دچار حمله پانیک شوید چه میشود؟ ماشین را کنار نگه میدارید تا حالتان بهتر شود. در این روش شما متوجه میشوید که اتفاق هولناکی قرار نیست بیافتد. برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه روان درمانی کلیک کنید.
2. روش درمانی افشا برای حملات پانیک
در روش درمانی افشا به کمک درمانگر، شما در یک محیط امن و کنترل شدهای قرار میگیرید تا حالات فیزیکی که در حین حمله پانیک تجربه میکنید، شبیه سازی شود. سپس درمانگر به شما کمک میکند تا برای کنار آمدن با وحشت زدگی راههای کارآمدتری را پیدا کنید. مثلا ممکن است از شما بخواهد مانند زمانی که حمله شروع میشود، شروع به نفس نفس زدن کرده و همان احساسات را تجربه نمایید. با هر بار تکرار این وضعیت ترس شما از حالات بدنی کمتر شده و میتوانید حملات را کنترل کنید.
3. دارو درمانی حملات پانیک
دارو نیز میتواند فرایند درمان تسهیل بخشد، اما روش درمانی محسوب نمیشود. دارو تنها باعث کاهش علائم شده و به فرد کمک میکند که روان درمانی را راحتتر ادامه دهد. اما مصرف دارو تنها با تشخیص متخصص در شرایط حاد تجویز میشود. دارو زمانی تاثیر دارد که با کمک روان درمانی فرد بتواند سبک زندگی خود را تغییر دهد. از مهمترین داروهای مورد استفاده در درمان حملات پانیک میتوان موارد زیر را نام برد:
1. مهار کنندههای بازجذذب سروتونین همچون فلوکستین، پاروکستین و و سرترالین
2. مهارکنندههای بارجذب سروتونین و نوراپی نفرین همچون ونلافاکسین
3. بنزودیازپینها مانند زاناکس و کلونازپام
توجه داشته باشید که درمان قطعی پانیک زمانی رخ میدهد که فرد به علتهای ریشهای حملات پی برده باشد و از روشهای کارآمدتری برای مقابله با آنها استفاده کند. در نهایت اینکه اگر دچار حملات پانیک شدهاید هر چه زودتر به روانشناس متخصص مراجعه کنید.
مهم ترین گامی که خودتان برای درمان حملات پانیک میتوانید بردارید
اطلاعتتان را از حملات پانیک بالا ببرید. با شناخت این اختلال متوجه میشوید که اتفاق هولناکی قرار نیست رخ دهد. نه سکته میکنید و نه میمیرید؛ بلکخ این حملات تنها در ذهن شماست. مشاوره کنترل استرس برای درمان استرس و درمان اضطراب بسیار مفید میباشد. جهت کاهش استرس به نکات زیر نیز توجه کنید:
1- از مصرف سیگار، الکل و کافیین خودداری کنید.
2- تکنیکهای ریلکسیشن را تمرین کنید.
3- از تنهایی خودداری کنید و با خانواده و دوستانتان در ارتباط باشید.
4- یاد بگیرید که تنفس خود را چطور کنترل کنید.
5- از ورود افکار منفی خود جلوگیری کنید. (برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه افکار منفی کلیک کنید.)
6- در حین حمله پانیک روی یک شی خاص تمرکز کرده و با توجه به آن، شدت علائم را کاهش دهید.
7- یک مکان یا خاطره بسیار بخش را برای خود تداعی کرده و تمام حواس خود را تا حد امکان به مرور آن خاطره بدهید.
8- گیاه اسطوخودوس را تهیه کرده و عصاره آن را همیشه همراه خود داشته باشید. این گیاه آرام بخش است و با بو کردن و مالیدن آن به دست میتوانید اضطراب خود را از بین ببرید.
9- ورزش کنید.
10- خواب و تغذیه مناسب داشته باشید.
پیشگیری از حملات پانیک
راه مشخص و قطعی برای پیشگیری کامل از حملات پانیک وجود ندارد اما با انجام برخی کارها میتوانید شدت آن را کم کنید یا از بروز حملات بعدی جلوگیری نمایید. این راهکارها عبارتند از:
1. در صورت بروز اولین حمله به پزشک مراجعه کنید چراکه هرچه درمان سریعتر انجام شود، احتمال بروز حملات بعدی کاهش مییابد.
2. برنامه درمانی خود را با دقت دنبال کنید و به آن پایبند باشید.
3. ورزش و فعالیتهای بدنی را در برنامه روزانه خود قرار دهید چرا که ورزش نقش بسیار مهمی در کاهش استرس و اضطراب دارد
برای دریافت وقت مشاوره باکلینیک روانشناختی رسش با شماره۸۸۹۷۰۴۹۴-۰۲۱تماس بگیرید