اختلال هذیانی

اختلال هذیانی زیر دسته‌ای از اختلالات طیف اسکیزوفرنیا و سایر اختلالات روانپریشانه است. افرادی که به اختلال هذیانی مبتلا هستند معمولا عملکرد روازنه‌ی طبیعی دارند به جز در مواردی که قرار است درباره هذیان‌های خاص خود صحبت کنند. هذیان به معنای باورهای تثبیت شده‌ای است که با وجود شواهدِ متضاد و نقض کننده، برای فرد قابل اصلاح و تغییر نیستند. شاید هر کدام از ما نیز باورهایی بسیار قوی داشته باشیم، اما این باورها با هذیان متفاوت هستند. عدم تمایز بین هذیان و باورهای سخت می‌تواند منجر به دلخوری‌ها و اختلافات شود.

علت ابتلا به اختلال هذیانی چیست؟

علل دقیق ابتلا به این اختلال ناشناخته مانده‌است اما برخی از عوامل منحصر به فرد در ساختار مغز و شخصیت افراد مبتلا بع اختلالات هیجانی وجود دارد که با نوع اختلال آن‌ها در ارتباط است. تحقیقات انجام شده از وجود آسیب در دستگاه لیمبیک و عقده‌های قاعده‌ای خبر می‌دهند. اما قشر مخ این افراد کارکرد سالم و طبیعی دارد. از سوی دیگر زمانی که فرد توهم و هذیان را به طور همزمان تجربه می‌کند، عملکرد غیر طبیعی در دستگاه عصبی محیطی و یا مرکزی دیده می‌شود.

در بخش روان‌پویشی بیان می‌شود که افراد مبتلا به اختلال هذیانی حساسیت‌های خاصی در استفاده از مکانیزم‌های دفاعی مانند واکنش وارونه، فرافکنی و انکار دارند و در واقع از هذیان به عنوان راهی برای فرار از تنش‌ها و فشارهای روانی دنیای واقعی استفاده می‌کنند بدون آن که خود، آگاه باشند. علاوه بر این بررسی‌ها نشان داده‌اند احتمال ابتلای افرادی که محرومیت‌های اجتماعی، اقتصادی، حسی دارند بیشتر است.

نشانه های تشخیصی اختلال هذیانی در DSM5

A.  وجود یک یا چند هذیان است که حداقل به مدت ۱ ماه ادامه دارند.

B. فرد هرگز ملاک A اسکیزوفرنی را نداشته

C. غیر از تأثیر مستقیم هذیان­ها، اختلالات در عملکرد روانی-اجتماعی ممکن است محدودتر از آنهایی باشد که در اختلالات روان­پریشی دیگر نظیر اسکیزوفرنی دیده می­شوند، و رفتار آشکارا عجیب­ وغریب یا نامتعارف نیست

D. اگر دوره­ های خلقی همزمان با هذیان­ها روی دهند، کل مدت این دوره­های خلقی نسبت به کل مدت دوره­های هذیانی، کوتاه هستند

E. هذیان­ها ناشی از تأثیرات فیزیولوژکی مواد(مثل کوکائین) یا بیماری جسمانی دیگر (مثل بیماری آلزایمر) نیستند، و با بیماری روانی دیگر، نظیر اختلال بدشکلی بدن یا اختلال وسواس فکری-عملی، بهتر توجیه نمی­شوند

انواع اختلال هذیانی عبارتند از:

نوع بددلی (حسد): هذیان ها حاکی از این است که همسر یا نامزد فرد وفادار نیست و به او خیانت می کند. فرد مبتلا با کوچک ترین شواهدی تصور می کند نسبت به او خیانت صورت گرفته است و با همسر خود درگیر می شود تا از این بی وفایی جلوگیری کند.

نوع متکبر (خود بزرگ بینی): در این نوع هذیان فرد تصور می کند دارای قدرت های خاصی است یا استعداد یا دانش خاصی دارد که کشف نشده است. برخی مواقع این نوع هذیان در فرد در مباحث دینی و مذهبی نیز به چشم می خورد و فرد تصور می کند شواهد خاصی دارد و از توانایی های بخصوصی برخوردار است.

نوع اروتومانیک (شهوانی): هذیان ها حاکی از این است که فرد تصور می کند شخص دیگری عاشق او شده است. در این نوع هذیان، فردی که از نظر فرد دلباخته است معمولا جایگاه بالاتری نسبت به او دارد و حتی ممکن است فردی کاملا غریبه باشد و گاهی نیز فرد تلاش می کند با آن فرد تماس برقرار کند.

نوع جسمانی: هذیان ها حاکی از این است که فرد به نوعی نقص جسمی یا بیماری طبی عمومی دچار شده است.

نوع گزند و آسیب: هذیان ها حاکی از این است که فرد باور دارد علیه او توطئه، نیرنگ و جاسوسی صورت می گیرد یا تحت تعقیب است یا تصور می کند عده ای قصد مسموم کردن یا بی آبرو کردن یا آزار و اذیت او را دارند یا می خواهند از دستیابی او به اهداف بزرگش جلوگیری کنند. این افراد حتی ممکن است از دست افرادی که نسبت به آنها شک دارد به مراجع قضایی شکایت کند.

نوع مختلط: هذیان هایی که خصوصیات بیش از یکی از انواع فوق را دارند.

نوع نامعین: هذیان هایی که درهیچ یک از انواع فوق گنجانده نشود (مثل برخی از هذیان های عاطفی).

شایع ترین نوع هذیان گزند و آسیب است و نوع بددلی در مردان شایع تر از زنان است. این اختلال اگر درمان نشود و پیشروی کند می تواند منجر به اختلال اسکیزوفرنی شود و در گروه سنی جوانان شایع تر است. برای درمان لازم است ابتدا مداخلات دارویی صورت گیرد و سپس سایر درمان ها با توجه به مدت زمان بروز بیماری و نوع هذیان در سطح روان شناختی آغاز شود.