اختلال شخصیت اسکیزوتایپال (STPD( Schizotypal personality disorder یکی از انواع اختلالات شخصیت کلاستر A می باشد. شخصیت های اسکیزوتایپال از جمله افرادی هستند که شباهت بسیاری به مبتلایان اسکیزوفرنی دارند. مبتلایان به این شخصیت مشکلات زیادی در ایجاد و حفظ روابط نزدیک با دیگران دارند. از طرفی بی نظمی های رفتاری در آن ها بسیار به چشم می خورد. در کنار این نشانه ها دارای افکاری عجیب و غریب و درکی متفاوت از محیط خود هستند. اگر با چنین فردی در ارتباط هستید بهتر است درباره ویژگی های منحصر به فرد شخصیت اسکیزوتایپال بیشتر آشنا شوید.
اختلال اسکیزوتایپال چقدر شایع است؟
این اختلال در قریب 3 درصد از جمعیت پیدا می شود. نسبت جنسی آن معلوم نیست. اما در زنان دچار سندروم x شکننده شایع است. در بستگان تنی (بیولوژیک) بیمار مبتلا به اسکیزوفرنی، بیشتر از گروه های شاهد (کنترل) است و میزان همگامی دوقلوهای تک تخمکی از نظر ابتلا بیشتر از دوقلوهای دو تخمکی است(در یک مطالعه 0.33 درصدی ودر مقابل 0.04 درصد). این اختلال معمولا در مردان شایع تر است.
اختلالاتی که همراه با اختلال شخصیت اسکیزوتایپال بوجود میاید
اختلال افسردگی
اختلال طیف اسکیزوفرنی
اختلال شخصیت دوری گزین
اختلال شخصیت پارانوئید
اختلال شخصیت اسکیزوئید
اختلال شخصیت مرزی
نشانههای اختلال شخصیت اسکیزوتایپال
بهطور معمول پنج یا تعداد بیشتری از نشانههای زیر را دارد:
تنها است و ارتباط نزدیک بهغیر از خویشاوندان درجه یک ندارد،
اتفاقات را غلط تفسیر میکند. بهطور مثال احساسی را که کاملاً بیخطر است، او یک معنای مستقیم شخصی برایش قائل میشود؛
باور، افکار و رفتار عجیب و غریب و غیرمعمول دارد،
لباسهای عجیب میپوشد، بهطور مثال لباسهایی که باهم هماهنگ نیستند،
باور به قدرتهای عجیب مانند تله پاتی ذهنی و یا خرافات دارد،
ادراکات غیرمعمول دارد، مانند احساس کسی که حضور ندارد. توهم دارد.
اضطراب اجتماعی شدید و همیشگی دارد،
گفتار عجیب و غریب دارد. بهطور مثال الگوی گفتار مبهم و غیرمعمول دارد،
افکار سوءظن و پارانوئید دارد. درباره وفاداری دیگران همیشه مظنون است،
از نظر هیجان عاطفی، کرخت است و پاسخهای هیجانی مناسبی نمیدهد.
تفاوت اختلال شخصیت اسکیزوتایپال با اسکیزوفرنی
اختلال شخصیت اسکیزوتایپال معمولاً با اسکیزوفرنی که بیماری روانی شدیدتری است و ارتباط فرد با واقعیت قطع میشود، اشتباه گرفته میشود. اگرچه فرد دچار اختلال شخصیت اسکیزوتایپال دورههایی از روانپریشی را دارد که همراه با توهمات و هذیانها است، ولی این توهمات و هذیانها مداوم نمیباشد، شدت آن کمتر است و مدت آن کوتاه است.
تفاوت دیگر آن است که میتوان افراد دچار اختلال شخصیت اسکیزوتایپال را نسبت به تفاوت بین باورهای غلط و واقعیت آگاه نمود، درحالیکه فرد دچار اسکیزوفرنی را نمیتوان از توهمات و هذیانها جدا کرد.
البته لازم بهذکر است که گروهی از محققین، اختلال شخصیت اسکیزوتایپال را با اسکیزوفرنی از یک طیف محسوب میکنند و اسکیزوتایپال را شکل خفیف اسکیزوفرنی میدانند.
علم روانشناسی امروزه نمیداند چه چیز عامل ایجاد اختلال شخصیت اسکیزوتایپال است، اگرچه تئوریهای مختلفی در این زمینه وجود دارد. اکثر محققین ترکیبی از دلایل ۱) زیستی (ژنها و ارث) ۲) روانی (خلق و خو و شخصیت فرد که بواسطه محیط و مهارتهای آموخته شده ایجاد میشود) ۳) اجتماعی (نحوه ارتباط با خانواده و دوستان در کودکی) را در این اختلال موثر میدانند و هیچ تک عاملی را بهتنهایی دلیل شکلگیری این اختلال نمیدانند.
بر اساس تحقیقات انجام شده، احتمال بروز این اختلال در افرادی که یکی از بستگان آنها اختلال شخصیت اسکیزوتایپال، اسکیزوفرنی و یا یک اختلال شخصیت دارد، بیشتر است. داشتن والدی که سرد، غیرپاسخگو و بیتوجه به نیازهای عاطفی کودک است نیز احتمال اختلال شخصیت اسکیزوتایپال را بالا میبرد.
رابطه عاطفی با فردی که اختلال شخصیت اسکیزوتایپال دارد، چگونه است؟
ارتباط و یا رابطه عاطفی با این افراد بسیار سخت است. شاید بهتر است بگوئیم هیچ رابطه عاطفی شکل نمیگیرد. هیچ پاسخ و واکنشی از او در قبال خودتان دریافت نمیکنید و او همواره در قبال شما از لحاظ عاطفی کرخت و یکنواخت است. هیچوقت برای بغل کردن و نوازش شما اقدام نخواهد کرد. هیچ اقدامی برای ابراز عاطفه و حمایت از سوی او نخواهید داشت. وظایف مدیریت امور اقتصادی نیز بر دوش شما خواهد بود.
اختلال شخصیت اسکیزوتایپال چگونه تشخیص داده می شود؟
مانند دیگر اختلالات شخصیت توسط یک روان شناس یا روانپزشک حرفه ای تشخیص داده می شود. پزشکان عمومی و یا بهیاران معمولا اموزش لازم را برای یک هم چین تشخیصی ندیده اند. بنابراین زمانی که برای اولین بار به یک پزشک خانواده مراحعه کرده و علائم را توضیحی می دهید باید شما را به یک درمانگر مناسب جهت تشخیص و درمان ارجاع دهد. هیچ ازمایش و یا تست ژنتیکی برای تشخیص اختلال شخصیت اسکیزوتایپال وجود ندارد.
بسیاری از افراد با اختلال شخصیت اسکیزوتایپال به دنبال درمان نمی روند. افراد با این اختلال شخصیت اغلب زمانی به دنبال درمان می ایند که مشکلات همراه با این اختلال زیاد شده و زندگی شخصی وی را تحت تاثیر قرار می دهد. اغلب این حالت زمانی اتفاق می افتد که توانمندی های مقابله ای فرد برای مقابله با استرس و رویدادهای زندگی بسیار پایین امده است.
تشخیص این اختلال توسط یک متخصص با مقایسه علائم شما و علائمی که ذکر شد هم چنین تاریخچه شخصی زندگی شما صورت می گیرد. انها تعیین می کنند که ایا نشانه های شما معیار لازم برای اختلال شخصیت اسکیزوتایپال را دربرمی گیرد یا نه.
مرد 41 ساله ای را به منظور کمک به بهبود مهارت های اجتماعی اش، به یک مرکز بهداشت روانی معرفی کردند. در تمام عمر خود الگوی انزوای اجتماعی داست. دوستان واقعی در زندگی او وجود نداشت. بیشتر وقت خود را به خشمی که نسبت به برادرش داشت با فکر کردن به آن سپری می کرد. نگران این بود که افکارش موجب آسیب رساندن به برادرش شود. او در شغل خود که کارمند خدمات اجتماعی بود موفق نبود. در مصاحبه تا حدی بدگمان به نظر می رسید. در توضیحات زندگی یکنواخت خود اغلب به جزئیات نامربوط اشاره می کرد. او برای خرید غذای ماهی خود یک ساعت و نیم در فروشگاه در حال انتخاب و بررسی دو نوع غذای ماهی بود.
دو روز وقت خود را صرف بررسی عمل شست یک جفت لباس جین نموده بود، از خود می پرسید که منظور از نوشته ی لباس (پیش از پوشیدن شسته شود) چسیت. او این نگرانی ها را بی معنی نمی دانست. اما تا حدودی قبول داشت که زمان زیادی صرف . آن ها می کند. اغلب مارک های گوناگونی از یک کالا را خریداری می کند. از آن ها نگه داری کرده، چون ممکن است در آینده از ان استفاده شود. هر چند او برای چیزهایی که واقعا نیاز داشت پولی خرج نمی کرد، با اینکه در حساب خود پول داشت.
او از موجودی حساب خود در هر روز خاصی اطلاع داشت. اما گاهی نگران آن بود که شاید چیزی در مورد حساب بانکی اش را فراموش کرده باشد. از مصاحبه گر پرسید که آیا برای درمان نیاز به حضورش در گروه است. چرا که او در گروه ها عصبی می شود. علت عصابانیت او از فاش شدن رازهای شخصی اش بود و اینکه ممکن است دیگران از ان سوء استفاده کنند.
افرادی که اختلال شخصیت اسکیزوتایپال دارند، همانند سایر اختلالهای شخصیت هیچ تمایلی به درمان ندارند و تا زمانی که مجبور نشوند و زندگی آنها را بهشدت تحتتأثیر قرار ندهد، اقدام به درمان نمیکنند. آنها هیچ نیازی به تغییر در خود احساس نمیکنند.
درمان اختلال شخصیت اسکیزوتایپال مستلزم درمانگری است که در درمان اختلالهای شخصیت، مهارت و تجربه دارد. رابطه مبتنی بر اعتماد بین مراجع و درمانگر به آهستگی و کندی صورت میپذیرد، زیرا این افراد از هرگونه ارتباط اجتماعی با افراد از جمله درمانگر احتراز میکنند. درمان اختلال شخصیت اسکیزوتایپال غالباً امیدوار کننده نمیباشد.
دارو درمانی همانند سایر اختلالهای شخصیت کارائی ندارد و تنها در صورتی که مراجع از افسردگی رنج میبرد و یا افکار خودکشی دارد و یا برای کاهش حالتهای روانپریشی میتوان از دارو بهره برد. بنابراین، دارو تنها برای اختلالهای همراه اختلالهای شخصیت کاربرد دارد و نه خود اختلالهای شخصیت.
روان درمانی به فرد کمک میکند تا یاد بگیرد با دیگران چگونه ارتباط برقرار کند و با افزایش مهارتهای اجتماعی، فرد فرامیگیرد که چگونه در جمع احساس راحتی بیشتری کند. درمانگر به مراجع میآموزد تا در هر موقعیت، چگونه رفتار کند و نشانههای اجتماعی چه معنایی دارد. البته باید بهخاطر داشت که اختلال شخصیت اسکیزوتایپال پیشرفت چندانی نخواهند داشت، بنابراین باید به آنها آموخت که چگونه تنهایی خود را رضایتبخشتر و مفیدتر سپری کنند. در عین حال، رواندرمانی برروی مشکلات کوتاهمدت مراجع نیز کار میکند.
