اختلال اضطراب جدایی چیست؟

اختلال اضطراب جدایی چیست؟

اختلال اضطراب جدایی مرحله‌ای طبیعی از رشد به حساب نمی‌آید. در این اختلال، کودکی که از والدینش جدا می‌شود به واسطه‌ی نگرانی شدیدی که برایش به وجود می‌آید مشکلات احساسی بسیار جدی را تجربه می‌کند. هرچند اضطراب جداییِ طبیعی و اختلال اضطراب جدایی علائم مشابهی دارند، اما فهمیدن این موضوع که آیا کودک صرفا به زمان بیشتری برای درک این مسئله نیازمند است یا مشکل بزرگ‌تری دارد، کمی گیج‌کننده است.

تفاوت‌ اصلی اضطراب جدایی طبیعی و اختلال اضطراب جدایی، به شدتِ ترس‌های کودک و اینکه آیا این ترس‌ها مانع از انجام فعالیت‌های عادی او می‌شوند یا نه بازمی‌گردد. بچه‌هایی که به اختلال اضطراب جدایی دچارند، حتی ممکن است از فکر جدا شدن از پدر یا مادرشان مضطرب شوند. ممکن است که آنها برای اجتناب از مدرسه رفتن یا بازی با دوستان‌شان بگویند که مریض هستند. وقتی این نشانه‌ها به‌اندازه‌ی کافی شدید شدند، می‌توانند به اختلال تبدیل شوند. با این حال، مهم نیست که کودک‌تان درهنگام جدایی از شما تا چه حد بی‌قراری می‌کند، چرا که اختلال اضطراب جدایی قابل‌درمان است. راه‌های زیادی وجود دارند که به شما در ایجاد حس امنیت بیشتر در کودک و حل این مسئله برای او، کمک می‌کنند.

علل اصلی اختلال اضطراب جدایی در کودکان را در چه می‌دانید؟

علت‌های مختلفی را برای این اختلال می‌توان برشمرد. یکسری از علت‌ها، بیولوژیکی و ژنتیکی هستند که به فعالیت دستگاه عصبی کودک مرتبط می‌شود، علل دیگر را می‌توان در خانواده‌ها جست‌وجو کرد مانند خانواده‌های تک‌والدی، خانواده‌هایی که الگوهای ارتباطی بسیار نزدیک و درهم‌تنیده‌ای دارند و نسبت به هم شدیدا وابسته‌اند، خانواده‌هایی که محیط زندگیشان مملو از استرس است و والدین دایما در حال تنش هستند یا خانواده‌هایی که یکی از افراد نزدیک‌شان را مانند یکی از فرزندان یا پدربزرگ یا مادربزرگ را از دست داده‌اند. علل دیگر مربوط به ویژگی‌های شخصیتی کودک می‌شود مثلا کودکان درونگرا یا خجالتی که مستعد این اختلال هستند.

با توجه به عللی که برشمردید، به نظر می‌آید که نقش والدین و خانواده از سایر عوامل دیگر پررنگ‌تر است.می‌توان گفت که رفتار والدین به مساله اضطراب جدایی بیشتر دامن می‌زند، جدا از موارد برشمرده مربوط به خانواده، برخی از والدها باعث می‌شوند که کودک‌شان به آنها بسیار وابسته شود یا اینکه به آنها اجازه استقلال نمی‌دهند. بالطبع کودک وقتی بزرگ شود والدین بنا به هر دلیلی حتی در مدت زمان کوتاهی مانند ۳۰ دقیقه بخواهند از فرزندشان جدا شوند کودک دچار اضطراب می‌شود. می‌توان گفت در شکل‌گیری این اختلال خانواده و رفتارش بسیار مهم است.

تفاوت اختلال اضطراب جدایی و اضطراب جدایی

برخی از مردم گمان می‌کنند که اضطراب جدایی و اختلال اضطراب جدایی یک چیز است اما چنین نیست. اضطراب جدایی و اختلال اضطراب جدایی دو چیز متفاوت هستند. اضطراب جدایی یک مرحله‌ی رشد طبیعی است که در نوزادان سالم با دلبستگی از نوع امن روی می‌دهد. اضطراب جدایی بیش‌تر در ۱۲ تا ۱۸ ماهگی رخ می‌دهد اما اختلال اضطراب جدایی، نخستین بار در سال‌های پیش‌دبستانی دیده می‌شود. پس نکته‌ی مهمی که باید به یاد بسپاریم این است که اضطراب جدایی چیزی طبیعی در نوزادان است ولی اختلال اضطراب جدایی یک اختلال روانی است که به روان‌درمانی نیازمند است.

به گزارش DSM 5 نرخ شیوع ۱۲ ماهه‌ی اختلال اضطراب جدایی در میان بزرگسالان آمریکا ۰.۹٪ تا ٪۱.۹ است در کودکان، نرخ شیوع ۶ تا ۱۲ ماهه حدود ۴٪ تخمین زده می‌شود. میزان شیوع اختلال اضطراب جدایی از کودکی تا نوجوانی و بزرگسالی کاهش می یابد و در کودکان کوچک‌تر از ۱۲ سال از همه بیش‌تر است. این اختلال به میزان مساوی در مردان و زنان دیده می‌شود. در جامعه اختلال اضطراب جدایی بیش‌تر در زنان دیده می‌شود. اختلال اضطراب جدایی می‌تواند در هر سنی آغاز شود. آغاز این اختلال روانی در نوجوانی و بزرگسالی کم‌تر دیده شده است و بیش‌تر از کودکی آغاز می‌شود. چون کودکان خردسال بیش‌تر در خانه هستند و با پدر و مادر ارتباط دارند.

اختلال اضطراب جدایی با چند اختلال روانی دیگر، همایندی یا Comorbidity دارد. کودکانی که دچار اختلال اضطراب جدایی می‌شوند بیش از دیگر کودکان به اختلال ADHD، اختلال دوقطبی، اختلال وحشت‌زدگی، افسردگی و دیگر اختلالات روانی دچار می‌شوند.

نشانه‌های اختلال اضطراب جدایی

بچه‌هایی که اختلال اضطراب جدایی دارند مدام درمورد جدایی احساس نگرانی و ترس می‌کنند. بسیاری از بچه‌ها دارای این نشانه‌ها هستند:

۱. ترس از وقوع اتفاقی ناگوار برای کسی که دوستش دارند

رایج‌ترین ترسی که کودکِ دارای اختلال اضطراب جدایی تجربه می‌کند، داشتن حس نگرانی درباره‌ی آسیب دیدن عزیزانش در غیاب اوست. مثلا، چنین کودکی مدام درمورد مریض شدن والدین یا آسیب دیدن آنها نگران است.

۲. نگرانی درمورد وقوع اتفاق پیش‌بینی‌نشده‌ای که به جدایی همیشگی منجر شود

ممکن است کودک شما از این هراس داشته باشد که به‌محض جدایی‌ از شما، اتفاقی رخ دهد که این جدایی را همیشگی کند. به‌طور مثال، ممکن است فکر کردن درباره‌ی دزدیده یا گم شدن، او را نگران کند.

۳. خودداری از مدرسه رفتن

ممکن است که کودک دارای اختلال اضطراب جدایی ترس‌هایی غیرمنطقی از رفتن به مدرسه داشته باشد و دست به هر کاری بزند تا بتواند در خانه بماند.

۴. بیزاری از خوابیدن

این اختلال می‌تواند کودک را بی‌خواب کند که احتمالا به دلیل ترس از تنها ماندن یا دیدن کابوس‌هایی درمورد جدایی اتفاق می‌افتد.

۵. عوارض فیزیکی مثل سردرد و دل درد

کودکانی که دچار اضطراب جدایی هستند، درهنگام جدایی یا پیش از آن، از وجود بیماری و درد شکایت می‌کنند.

۶. چسبیدن به شما

ممکن است که فرزندتان شما را مثل سایه دنبال کند یا هنگامی که قصد ترک او را دارید به دست‌ و پای‌ شما بچسبد.

نشانه‌ها و معیارهای DSM 5 برای اختلال اضطراب جدایی

به یاد بسپارید که تشخیص اختلال اضطراب جدایی از سوی روان‌شناس انجام می‌شود. پس با دیدن برخی از این نشانه‌ها در دیگران، نمی‌توان برچسب اختلال اضطراب جدایی را به آن‌ها زد. اگر احساس می‌کنید خودتان یا دیگران دچار اختلال اضطراب جدایی هستید از روان‌شناس کمک بگیرید.

A: ترس یا اضطراب بسیار زیاد و غیرطبیعی با مرحله‌ی رشدی که فرد در آن است. این ترس یا اضطراب به دلیل جدا شدن از کسانی که به آن‌ها دلبستگی و وابستگی دارد پدید می‌آید. این ترس یا اضطراب بیش از اندازه، با ۳ گزینه از ۸ گزینه‌ی زیر نشان داده می‌شود:

۱- هنگامی که فرد از خانه یا افراد مهمی که به آن‌ها دلبستگی یا وابستگی دارد جدا می‌شود، یا احساس می‌کند که به زودی جدا خواهد شد؛ پیاپی دچار استرس شدید می‌شود.

۲- به طور همیشگی و به شدت نگران است که مبادا یکی از افراد مهمی را که به آنها دلبستگی دارد از دست بدهد یا بلایی سرش بیاید. برای نمونه بیمار، زخمی، یا قربانی بلایای طبیعی شود یا بمیرد.

۳- همیشه و به شدت نگران رویدادهایی است که می‌توانند به جدا شدن او از یکی از افراد مهمی که به آن‌ها دلبسته یا وابسته است منجر شود. برای نمونه گم شدن، آدم ربایی، تصادف یا مرگ.

۴- هرگز دوست ندارد یا حاضر نمی شود از خانه بیرون برود، از خانه دور شود، به مدرسه، محل کار، یا هر جای دیگری دور از خانه برود زیرا از جدا شدن می ترسد.

۵- همیشه و به شدت می‌ترسد یا نمی‌خواهد در خانه یا جاهای دیگر تنها یا بدون یکی از افراد مهمی که به او دلبسته است بماند.

۶- همیشه می ترسد یا نمی‌خواهد در جای دیگری جز خانه‌ی خودش بخوابد. یا اصلاً دوست ندارد بدون حضور یکی از افراد مهمی که به او دلبستگی دارد بخوابد.

۷- همیشه کابوس‌هایی درباره‌ی جدایی از کسانی که به آن‌ها دلبستگی دارد می‌بیند.

۸- هنگامی که از خانه یا افراد مهمی که به آن‌ها دلبستگی دارند جدا می‌شود یا احساس می‌کند که به زودی جدا خواهد شد، همیشه نشانه‌های فیزیولوژیکی تجربه می‌کنند. مانند سر درد، معده درد، تهوع یا استفراغ.

B: ترس، اضطراب یا پرهیز همیشگی و پیوسته وجود دارد. در کودکان و نوجوانان حداقل ۴ هفته و در بزرگسالان معمولاً ۶ ماه یا بیش‌تر ادامه می‌یابد.

C: این اختلال باعث می‌شود در عملکرد اجتماعی، تحصیلی، شغلی، خانوادگی و دیگر زمینه‌های مهم زندگی، استرس و نابسامانی عملکردی شدید و از نظر بالینی معناداری پدید آید.

D: این اختلال با اختلال روانی دیگری قابل توجیه نباشد. برای نمونه پرهیز از ترک خانه به دلیل مقاومت افراطی به تغییر در اختلال طیف اوتیسم، دیلوژن‌ها یا هالوسینیشن‌های مرتبط با جدایی در اختلالات سایکوتیک، پرهیز از بیرون رفتن از خانه بدون یک همراه مورد اعتماد در آگورافوبیا، یا نگرانی درباره‌ی داشتن یک بیماری در اختلال اضطراب بیماری.

سوال های متداول

1-کودک از جدا شدن کدامیک از والد (پدر –مادر) خود بیشتر رنج می‌برد؟

به این سوال دقیق نمی‌توان پاسخ داد چون برای هر کودکی ممکن است که متفاوت باشد چراکه این مساله به مراقب اصلی کودک باز می‌گردد. ممکن است گاهی پدر مراقب اصلی کودک باشد و گاهی مادر یا حتی پرستار.

2-آیا صحبت کردن پدر و مادر با کودک در هنگام جدایی در کاهش اضطراب نقش دارد؟

بله. والد به هنگام جدایی مثلا زمانی که کودک را می‌خواهد به مهد ببرد، باید روی موارد مثبت محیط جدید تاکید کند و آنچه که در این زمینه بسیار مهم است رفتاری است که والدین به هنگام جدایی از خود نشان می‌دهند که باعث اطمینان خاطر به کودک شود مانند اینکه وی را در آغوش بگیرد، نوازش کند یا اینکه در اوایل جدایی بهتر است والد بعد از آنکه فرزندش را ترک کرد، در گوشه‌ای بایستد و پنهانی نظاره‌گر رفتار کودک باشد که اگر اضطراب فرزندش تشدید پیدا کرد و علایم جسمانی از خود بروز داد، بازگردد چراکه این حس به کودک القا می‌شود که مادر و پدر من برگشت‌پذیرند. این موضوع در آینده به کودک کمک می‌کند تا از شدت اضطرابش کم شود.

3-بسیار دیده شده که والدین برای آنکه کودک بعد از جدایی قشقرق به پا نکند به وی باج می‌دهند و با وعده وعیدهایی مثل خریدن اسباب بازی و غیره سعی می‌کنند رفتار کودک‌شان را تصحیح کنند، از نظر شما آیا این کارها صحیح است؟

باج دادن غلط است چراکه بچه به گونه‌ای تربیت می‌شود که در قبال رفتن به هرجا یا هنگام جدایی از محیط بیرونی باید پاداشی دریافت کند، والدین می‌توانند به جای باج دادن یا دادن جایزه و اسباب بازی به تشویق کودک بپردازند. تشویق کلامی بیشتر از جایزه خریدن روی کاهش این اضطراب تاثیرگذار است

4-آیا جنسیت کودک در شدت و ضعف این اضطراب نقش دارد؟

تحقیقات علمی نشان داده که میزان شیوع اضطراب چه به صورت طبیعی و چه اختلال در دختر و پسر یکی است.

5-می‌توان گفت ترس کودکان از تنها خوابیدن به دلیل اختلال اضطراب از جدایی است؟

بله. چراکه یکی از نشانه‌های کودکانی که از اختلال اضطراب جدایی رنج می‌برند دیدن کابوس‌های شبانه با تم‌های جدایی است و به همین دلیل کودک از تنها خوابیدن واهمه دارد یا حتی وقتی که کودک کنار والدش می‌خوابد، مدام از خواب می‌پرد تا حضور والدش را در کنار خود چک کند.

درمان

روان‌پزشکان و روان‌شناسان کودک یا متخصصین مغز و اعصاب می‌توانند اختلال اضطراب جدایی را تشخیص دهند و به درمان آن بپردازند. پزشک بالینی نیز اطلاعاتی از خانه و مدرسه جمع می‌کند تا این اختلال را در کودک تشخیص بدهد. به یاد داشته باشید که کودکان مبتلا به اختلال اضطراب جدایی مدام از وجود درد و بیماری‌هایی شکایت می‌کنند که ممکن است به درمان دارویی نیاز داشته باشند.

متخصصان می‌توانند نشانه‌های فیزیکی و تفکر اضطراب‌آور را شناسایی کنند. آنها به این کودکان کمک می‌کنند تا تدابیر لازم را برای روبه‌رو شدن با اضطراب در نظر بگیرند و هنر حل مسئله را بیاموزند. درمان تخصصی برای این اختلال شامل موارد زیر است:

۱. گفت‌وگو درمانی

این شیوه محیطی امن را برای کودک فراهم می‌کند تا درباره‌ی احساساتش صحبت کند. وجود کسی که با دقت به حرف‌های او گوش می‌دهد و کمک می‌کند تا اضطرابش را بشناسد، یکی از روش‌های درمانی قدرتمند به حساب می‌آید.

۲. بازی درمانی

درمان با استفاده از بازی، روشی رایج و تأثیرگذار است که کودک را به صحبت درباره‌ی احساساتش تشویق می‌کند.

۳. مشاوره برای خانواده

مشاوره‌ی خانوادگی می‌تواند به کودک کمک کند تا افکاری را که موجب ایجاد اضطراب می‌شوند، خنثی کند. در همین حین، شما به عنوان والدین کودک می‌توانید به او در یادگیری راه‌های مقابله با اضطراب کمک کنید.

۴. مشاوره‌ی مدرسه

این شیوه می‌تواند به کودک کمک کند تا مطالبات اجتماعی، رفتاری و تحصیلی مدرسه را کشف کند.

۵. درمان دارویی

ممکن است که در موارد جدی اختلال اضطراب جدایی، از درمان دارویی استفاده شود. بهتر است که این شیوه در کنار سایر روش‌های درمانی مورداستفاده قرار گیرد

 

برای دریافت وقت مشاوره کودک و نوجوان باکلینیک روانشناختی رسش با شماره۸۸۹۷۰۴۹۴-۰۲۱تماس بگیرید